به اعتقاد بسیاری از دوستداران ورزش، به خصوص آنهایی که فصل زمستان را دوست دارند، کوهنوردی در این فصل بسیار لذت‌بخش است اما لازمه کوهنوردی در زمستان، دقت بیشتر، رعایت نکات ایمنی و همچنین تدارک مناسب است. در این خصوص گفتگویی با آقای مهدی داور‌پور، رییس کمیته صعودهای ورزشی فدراسیون کوهنوردی انجام داده‌ایم که خلاصه‌ای از آن را پیش رو دارید.
چرا کوهنوردان در برف و سرمای زمستان هم کوهنوردی می‌کنند؟
به باور ما، کوهنوردی در فصل زمستان تمرین کاملی از کوهنوردی است و مهارت و توانایی افراد را حتی برای صعود به کوهستان‌های دوردست افزایش می‌دهد. در این نوع برنامه‌ها باید بدانیم که در هوای سرد زمانی که کفش‌های بزرگ و لباس‌های ضخیم ما را محدود می‌کنند، به خصوص وقتی که کوله‌پشتی سنگینی را حمل می‌کنیم، چگونه باید کوهنوردی کنیم. باید یاد بگیریم چطور با سرعت حرکت کنیم در حالی که زیر پایمان برف‌های نرم قرار دارند. در کوهنوردی زمستانی باید به خود متکی باشیم، بتوانیم خودمان را گرم نگه داریم، مهارت‌های لازم برای شب ماندن در کوهستان را بیاموزیم، سیستم خواب خود را کنترل کنیم، صحیح نفس بکشیم و پیش‌بینی شرایط جوی را آموزش دیده باشیم.
این آموزش‌ها ضروری است؟
بسته به اینکه شما در چه سطحی از فعالیت قرار دارید ممکن است با یک یا چند و یا حتی تمامی خطرات روبه‌رو شوید. بنابراین برای پیشگیری از صدمه دیدن که ممکن است در کوتاه مدت و یا در بلندمدت سبب از کارافتادگی، نقص عضو و یا مرگ شود، باید دوره‌های آموزشی لازم را گذرانده باشید. در غیر این صورت، کوهنوردی در زمستان بسیار خطرناک است.
در کوهنوردی زمستانی چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
به‌طور کلی، استفاده از پوشاک، کفش مناسب، همراه داشتن تغذیه کافی و اصولی، اجتناب از صعود انفرادی و ادامه آن در شرایط جوی نامناسب، اجتناب از عزیمت به مسیرهای ناشناخته و بیراهه، اطلاع‌رسانی به خانواده‌ها در طول مسیر و زمان صعود، هماهنگی و اعلام برنامه و زمان‌بندی با هیات کوهنوردی استان یا شهرستان و همراه داشتن شماره تماس نیروهای امدادی و انتظامی منطقه از مواردی است که فدراسیون کوهنوردی در روزهای زمستانی به کوهنوردان توصیه می‌کند.
چه لباسی مناسب کوهنوردی در فصل زمستان است؟
همراه داشتن پوشاک گرم و مناسب، یکی از نکات اصلی کوهنوردی در فصل زمستان است. سر و پا دو عضو مهم‌اند که محافظت از آنها ضروری است. حتما باید یک جوراب ضخیم، ترجیحا از نخ‌های طبیعی، بپوشیم چرا که پوشیدن دو جفت جوراب روی هم کار مناسبی نیست زیرا عرق پا دیرتر جذب می‌شود و تاول به وجود می‌آید. علاوه بر جوراب‌های مناسب کوهنوردی زمستانی، باید یک جفت کفش مناسب هم بپوشیم که توانایی مقاومت روی برف و یخ را داشته باشد و لایه شوک‌گیر و عاج کفش بتواند از لیز خوردن ما جلوگیری کند و در عین حال، گرم و سبک باشد. دستکش مناسب و ضدآب و کلاهی را که سر و گوش‌ها را گرم نگه می‌دارد، نباید فراموش کنیم. لباس نیز باید مناسب کوهنوردی در زمستان باشد. صورت و چشم‌ها را باید به وسیله پوشش‌های مخصوص صورت و عینک‌های مخصوص کوهنوردی در زمستان بپوشانیم تا دچار برف‌کوری نشویم.
نوع تغذیه کوهنوردان در فصل زمستان متفاوت است؟
در ورزش کوهنوردی هیچ سفارش استانداردی مبنی بر نوع تغذیه کوهنوردان وجود ندارد و مهم‌ترین اصل، ذایقه فرد در ارتفاع است اما در فصل زمستان باید از غذاهایی استفاده کرد که افت دمای بدن را به حداقل می‌رسانند و انرژی‌زا هستند مانند شیر گرم و عسل. استفاده از آب کافی و فراوان به همراه مولتی‌ویتامین‌ها، خوردن غذاهای مایع و نرم، استفاده از مواد قندی و انرژی‌زا و استفاده از نمک در طول برنامه‌های کوهنوردی که در ایجاد تعادل الکترولیتی بدن نقش به سزایی دارد و از بروز خستگی و کوفتگی مفرط عضلات پیشگیری کند، مصرف انواع سبزی‌ها و میوه‌های تازه و کمپوت شده که از بروز مشکلات گوارشی جلوگیری کند توصیه می‌شود. در صورت بروز آلکالوز تنفسی در حین صعود که ناشی از تنفس‌های سریع و عمیق است، استفاده از مواد ترش بسیار کمک کننده است. در ارتفاعات نباید از قهوه، الکل و چای سبز استفاده کرد و بهتر است مخلوطی از دو سوم آب و یک سوم از انواع آب میوه را جایگزین آنها کنیم. اما به‌طور کلی با توجه به ارتفاع محیط، انرژی متوسط مورد نیاز یک کوهنورد با وزن ۷۰ کیلوگرم حدود ۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ کیلوکالری است که ۶۰ تا ۷۰ درصد این انرژی را باید از کربوهیدرات‌ها، ۲۰ تا ۲۵ درصد آن را از چربی‌ها و ۱۵ تا ۲۰ درصد را نیز از پروتئین‌ها تامین کرد.
آیا کوهنوردی در زمستان نیازمند وسایل و تجهیزات خاصی است؟
برای برف‌کوبی در سطوحی با شیب کمتر از ۲۰ درجه از باتوم اسکی و برای شیب‌های با بیش از ۲۰ تا ۲۵ درجه از کلنگ استفاده می‌شود. در شیب‌های کم و مسطح، حجم برف بسیار زیاد می‌شود و استفاده از باتوم معقول‌تر است ولی در شیب‌های زیاد، کلنگ که وظیفه اصلی آن ترمز در هنگام سر خوردن است، از سقوط جلوگیری می‌کند. در فصل زمستان احتمال سقوط بهمن هم وجود دارد پس حتما لازم است نخ بهمن یا در صورت امکان، زنده‌یاب همراه داشته باشیم. البته نخ بهمن در ایران رواج بیشتری دارد و وسیله موثری است. این وسیله طنابی با قطر حدود ۵ میلی‌متر است که سطح آن درجه‌بندی شده تا بتوان فهمید که بهمن زده در چه فاصله‌ای از امدادگران مدفون شده است. قطب‌نما نیز حتما باید همراهمان باشد. سوت برای پیام دادن به دیگران هنگام مه و برف (سوت‌های موسوم به پیش‌آهنگی که مانند استوانه داخل آن خالی است و یخ نمی‌زند)، پیچ‌های یخ، کرامپون، چکش و یخ‌شکن، چراغ‌قوه، فلاسک مناسب با روکش، پریموس، عینک زمستانی دارای حفاظ دور چشم برای جلوگیری از نفوذ باد و بوران، نیم‌متر طناب، چادرهای ارتفاع و کیسه خواب مناسب زمستان وسایلی هستند که در کوهنوردی زمستانی باید همراهمان باشد.
اگر در کوهستان دچار حادثه شدیم چه کنیم؟
خونسرد باشیم، آموزش لازم را ببینیم و از کوهنوردی انفرادی در فصل زمستان پرهیز کنیم اما توصیه ما این است که حتی‌الامکان در فصل زمستان از رفتن به ارتفاعات زیاد خودداری شود تا شاهد اتفاقات ناگواری نباشیم. اما اگر شما کوهنوردان آموزش هم دیده باشید باید نکات ایمنی را رعایت کنید و هشدارهای سازمان هواشناسی و فدراسیون کوهنوردی را جدی بگیرید.
تجهیزات کوهنوردی در زمستان
به همراه داشتن وسایل زیر در زمستان در کوله‌پشتی هر کوهنوردی الزامی است:
• فلاسک مناسب با روکش: یک نوشیدنی گرم می‌تواند نیرو و انرژی را تا حد زیادی بالا ببرد و مانع سرمازدگی شود.
• قمقمه آب بزرگ: در زمستان بدن کوهنورد بیشتر از تابستان عرق می‌کند و نوشیدن آب کافی روند چرخش خون را بهبود می‌بخشد.
• باتوم، چکش و یخ‌شکن کوهنوردی: این تجهیزات مانع سر خوردن کوهنورد در برف و یخ می‌شود و به راه رفتن او کمک می‌کند.
• طناب: در صورت بروز حادثه بسیار کارساز است.
• غذای کافی و کنسرو اضافه: مدت برنامه کوهنوردی هر چه بیشتر باشد باید غذای بیشتری با خود داشته باشیم.
• کوله‌پشتی مخصوص: تمام وسایل مانند پوشاک اضافی، غذا، کیسه خواب و تجهیزات ایمنی همراه ما در کوله‌پشتی قرار می‌گیرد. پس حمل یک کوله‌پشتی مناسب و استاندارد از ضروریات یک کوهنوردی زمستانی است.
• گرم‌کننده‌های اضطراری: همراه داشتن آترپات و گرم‌کننده‌های اضطراری از بروز سرمازدگی جلوگیری می‌کند.
منبع : سایت سلامت
کارگروه برنامه ریزی و تحقیق : احمدی
