گزارش برنامه قلعه استخر96/10/15

کوه استخر یکی از قدیمی ترین قلعه – کوه های ایران است که در انتهاي شمال غربي جلگه مرودشت قرار گرفته است كوهي كه اين دژ بر فراز آن جاي گرفته و دو كوه ديگر (( قلعه شكسته و کوه اشكنوان )) در مجاور يكديگر و مانند سه گنبد، از هر كجاي جلگه مرودشت و ابرج و رامجرد نمودار است و بنام سه گنبدان ناميده میشود. به احتمال زیاد این کوه از روزگار بسیار کهن دارای اهمیت بوده و شعر زیبای فردوسی
  پناه دليران ايران زمين                                        گل است و گلاب و ستخر گزين

عقیده مردم محلی و برخی پژوهشگران، در توصیف این کوه می باشد. این کوه در دوره اسلامی نیز اهمیت ویژه ای برای زندانی نمودن افراد سیاسی در حکومت های مختلف داشته و بسیاری از شخصیت های مهم از دوران سلجوقیان تا صفویه در این کوه زندانی بوده اند. از جمله فضلویه شبانکاره پایه گذار سلسله شبانکاره ها در شرق فارس، اتابک سعد بن ابوبکر زنگی حاکم فارس که از قرارداد صلح پدرش، اتابک ابوبکر با سلطان محمد خوارزمشاه ناراحت بود و دست به شورش زده بود و شاه اسماعیل صفوی، پیش از پادشاهی و پس از کشته شدن پدرش شیخ حیدر که توسط یعقوب آق قویونلو به زندان افتاده بود و بسیاری دیگر  که هر کدام مدتی در این کوه و قلعه آن زندانی بودند. در عصر شاه عباس اول صفوی، یعقوب خان ذوالقدر حکمران فارس، علیه شاه عباس طغیان نمود و مدتی را در این قلعه پناه گرفت و محاصره سپاهیان شاه عباس در طولانی مدت هم نتوانست او را وادار به شکست نماید.
به هر حال این کوه زیبا و آثار به جای مانده از تاریخ کهنش، هنوز استوار ایستاده است تا شاهد گام های کوهنوردان و علاقه مندان به طبیعت و تاریخ ایران باشد. روز جمعه پانزدهم دی ماه نود و شش کوهنوردان گروه ردپا طی یک برنامه از قبل پیش بینی شده حرکت به سوی این کوه را آغاز نمودند.   
مسیر عبور از کمربندی شهر مرودشت و به طرف جاده اصفهان بود که پس از چند دقیقه حرکت به آثار تاریخی نقش رستم رسیدم. ساعت 10/ 8  اتوبوس به سمت جاده فرعی نقش رستم که در غرب بود، پیچید و به روستای شول رسیدیم. و پس از عبور از دو روستای دیگر، ساعت 48/ 8  به نزدیک روستای بنی یکه رسیدیم که در سمت جنوب آن، کوه مورد نظر بود. پس از پیاده شدن از اتوبوس، مهیای حرکت شده و از سمت شرقی یک گاوداری، به سمت قله حرکت کردیم. مسیر با شیب ملایمی شروع می شد. دیواره های سترگ و سر به فلک کشیده کوه از دورخودنمایی می کردند. ساعت 45/9 دقیقه در کنار یک تخته سنگ نسبتاً بزرگ که محیط صافی برای نشستن در کنارش بود رسیدیم و برای صرف صبحانه توقف کردیم. پس از صرف صبحانه ساعت 15/ 10 به حرکت خود ادامه دادیم. مسیر پاک.ب بود و راه کاملاً مشخص بود. فقط در دو قسمت کوتاه، شیب تندی وجود داشت که می بایست کمی دست به سنگ می شدیم. در چند قسمت مسیر سنگ چین برای مشخص کردن مسیر وجود داشت. مسیر نزدیک به قله به صورت پلکان ی تراشیده شده از سنگ بود که به سمت قله هدایت می کرد. با دو استراحت بسیار کوتاه، ساعت 12 به قله رسیدیم. قله ای برخلاف بسیاری از قله های دیگر که به دشت شبیه بود. آن چه در بالای کوه خود نمایی می کرد. درخت سرو کهن سالی بود كه در حدود ده متر ارتفاع دارد و محيط تنه آن بیش از 4 متر است. به گزارش سفرنامه نویس عصر قاجار «فلاندن» که اين درخت را ديده تقريبا” بهمين قطر و ارتفاع بوده و شكل آنرا در كتاب خود نقش كرده است. فلاندن قدمت آن را به عصر هخامنشی حدس زده است. (سفرنامه اوژن فلاندن) در کنار این درخت کهن سال استخر بزرگی برای جمع کردن آب وجود دارد که چاه هایی در اطراف آن وجود دارد. این استخر از سنگ آهک و ساروج ساخته شده و می توانسته مقدار بسیاری آب را ذخیره کند که برای زندگی ساکنان قلعه کافی بوده است. نویسنده قرن ششم ابن بلخی ساخت این استخر را به عضدالدوله دیلمی نسبت می دهد. (سفرنامه ابن بلخی) متاسفانه وسط این استخر توسط خرابکارن میراث فرهنگی حفاری غیر مجاز شده بود که باعث تاسف بسیار بود. اطراف کوه، آثاری از دیوار های باستانی دست ساز که با سنگ و ساروج ساخته شده بود دیده می شد که یادآور عظمت و تاریخ کهن این کوه بود. از دیگر جلوه های زیبای این کوه دیدن رود کر بود که در دشت های سمت جنوب غربی کوه به صورت مارپیچ از میان مزارع مختلف عبور می کرد و تصویری دلنشین را به جای گذاشته بود.
در بالای قله و کنار استخر قدیمی آن عکس دسته جمعی گرفتیم و ساعت 40/ 12 در نزدیکی سرو کهن سال ناهار خوردیم. ساعت 36/ 13 آماده حرکت به سمت پایین شدیم. ساعت 16 به پایین کوه رسیدیم. در کنار نقش رستم توقفی کوتاه کردیم و سپس مسیر را ادامه داده و ساعت 6 به شیراز رسیدیم.
پوشش گیاهی: مسیر شروع حرکت، استپ با خارهای پراکنده بود که پس از طی مسیری کوتاه به جنگلی از درختان بادام کوهی رسیدیم. پس از آن انواع گیاهان دیگر هم وجود داشت که می توان به درختان بنه (پسته کوهی)، کی کم، ارژن، قره آقاج که برای رنگرزی استفاده می شده و انواع دیگری از بوته های خاردار بود. هم چنین چند درخت انجیر نیز در مسیر قابل مشاهده بود. در کل این منطقه پوشش گیاهی بسیار غنی دارد.
مسیر طی شده: حدود 8کیلومتر

ارتفاع قلعه: 2135 متر
نزدیک ترین مرکز بهداشتی: روستای بی یکه در پایین کوه و ابتدای مسیر پیاده روی بود.
نزدیک ترین پمپ بنزین و گازوئیل در روستای شول بود که حدود نیم ساعت تا کوه مورد نظر فاصله دارد.

گزارش:دکترغلامحسین مهرابی