كوه ها وغارها درفارس

جهت عمومی كوه های اين استان شمال خاوری – جنوب باختری است و هر چه از طرف شمال به جنوب پيش می رويم از ارتفاع كوهستان به طور عمومی كاسته می شود.
عمده ترين ارتفاعات اين استان در مناطق خاوری قرار گرفته است. برای درك بهتر ناهمواری های اين استان، كوه های اين منطقه به 7 رشته تقسيم بندی می گردد:

1- كوه هايی كه از آباده شروع شده و از جنوب بوانات گذشته و به كوه سفيد متصل می گردد و تا كوه گور سفيد با ارتفاع 2806 متر می رسد.
2- رشته كوه هايی كه از چهار دانگه شروع شده از شمال ارسنجان و نيريز گذشته و تا دره رود شور امتداد دارد. قلل مهم اين سلسله كوه، دال نشين 3500 متر، كوه سر سفيد 3164 متر، كوه داراب 3530 متر و كوه فرك 2825 متر است.
3- رشته كوه های شمالی شيراز كه از شمال درياچه مهارلو و شهرستان فسا گذشته به كوهستان داراب منتهی می گردد، قلل مهم آن كوه بمو به ارتفاع 2661 متر، كوه احمدی به ارتفاع 2871 متر و كوه خرمان 2300 متر است.
4- رشته كوه هايی كه از شمال كازرون، جويم، لار و فيروز آباد و جنوب جهرم گذشته به جبل هرمز در شمال بندر خمير منتهی می شود، از قلل مرتفع اين سلسله عبارت است از: كوه عبدی به ارتفاع 3111 متر در باختر كتل پير زن، كوه سفيد به ارتفاع 3018 متر و كوه هرمز با ارتفاع 2836 متر.
5- رشته كوه هايی كه از بلوك ماهور و خشت شروع شده از جنوب فراشبند گذشته در خاور رود مند به كوهستان محال اربعه از جنوب قير و كارزين و خنج گذشته به كوهستان جنوبی لار منتهی می گردد.
6- رشته كوه هايی كه از خاور برازجان شروع شده از شمال خورموج، بم و مرودشت گذشته به بستك منتهی می شود.
7- رشته كوه های تنگستان كه از خاور بوشهر شروع شده و به موازات خليج فارس امتداد پيدا كرده و به كوهستان شمال بندر لنگه منتهی می شود.
کوه های سفيد، گر، خرمن كوه، تودج و قله بل برخی از مهم ترين قلل استان فارس هستند.

دشت ها و دره ها
استان فارس از دشت ها و دره های زيادی برخوردار است که به علت داشتن طبيعت زيبا در پيرامون خود، گردشگاه های طبيعی و جذابی را تشکيل داده اند اين
دره ها و تنگ ها عبارتند از: تنگ خانی، تنگ هرايز، تنگ بوان، تنگ الله اكبر، تنگ بستانک ( بهشت گمشده ) ، تنگ ايج، تنگه لای تاريک، تنگ استهبان، تنگ پلنگان، تنگ لای زنگان، تنگ زی طشت، تنگ جزين يا گزين، تنگ خرقه و تنگ براق.
 

» تنگ خانی شیراز
 

اين تنگ در 29 كيلومتری شهرستان شيراز در نزديكی روستای دارنگون و در مجاورت رودخانه قره آغاج واقع شده و دارای چشم اندازی مناسب برای جذب گردشگران علاقمند به ورزش های كوهستانی است. در حال حاضر، در فصل های بهار و تابستان تنگ خانی به عنوان تفريح گاه استفاده می شود. هم اكنون روستای دارنگون از مزايای برق و آب آشاميدنی بهداشتی برخوردار است. زير حوزه آبخيز وسيع و منطقه جنگلی پرباران بالادست اين تنگ، موجب فراوانی آب شيرين و گوارای تنگ بوان شده است. به طوری كه در طول سال به ويژه در فصل بهار از روی اغلب ديواره های صخره ای تنگ آبشارهای زيبا سرازير می شوند. اين منطقه پرآب، از زمان های قديم محل ييلاقی طوايفی از عشاير ممسنی بوده است كه به باغ داری و دام داری می پرداخته اند.
درختان گردوی تنومند منطقه، عمری طولانی دارند. بعضی از اين درختان تا شعاع 10-15 متری از ورود نور آفتاب به زير درختان جلوگيری می كنند. اختلاف درجه حرارت اين تنگه با نورآباد در روزهای گرم تابستان، گاه به بيش از ده درجه سانتی گراد می رسد. منطقه نورآباد ممسنی از مناطق گرمسير محسوب می شود و ميانگين درجه حرارت آن در تابستان در حدود 30 درجه سانتی گراد بالای صفر است. با اين وجود تنگ بوان با دمای حدود 20 درجه سانتی گراد از توانمندی جاذبه گردشگاهی قابل توجه در جذب گردشگران برخوردار است. از ديگر مزايای اين تنگ، راه ارتباطی آسفالته آن است.
 

» تنگ هرايرز شیراز
 

اين تنگ با دره ای ژرف و پرآب، در مجاورت جاده شيراز – اهواز و در نزديكی روستای هرايرز قرار گرفته و دارای جنگل های بلوط، بنه و بادام است.

» تنگ الله اكبر شیراز
 

اين تنگ را بايد دروازه جلگه شيراز ناميد و چون مشرف بر شهر شيراز است و دورنمای فرحبخش جلگه و منظره دل انگيز اين شهر را بهتر از هر جای ديگری می نماياند از همان قديم الايام مورد توجه مسافران داخلی و خارجی بوده و حتی در ادبيات و اشعار شعرای اين شهر نيز مقامی در خور يافته است. هر مسافر تازه وارد هنگام ورود به شيراز از بالای تنگ، منظره بديع و دل انگيز شيراز را مشاهده كرده و با اعجاب و تحسين عبارت الله اكبر را بر زبان می آورد و از اين رو نام اين تنگ به تنگ الله اكبر معروف شده است.

» تنگ بوان شیراز
 

تنگ بوان در هشت كيلومتری خاور جاده شيراز – اهواز و در مسير جاده آسفالت نور آباد – دشمن زياری واقع شده و در خان زينان به جاده آسفالته شيراز – كازرون متصل می شود. اين گردشگاه به علت نزديكی به جاده اصلی، در محور چهار استان فارس، بوشهر، خوزستان و كهگيلويه و بويراحمد قرار گرفته و امكان دسترسی ساكنان شهرهای پر جمعيت اين استان ها را در فاصله زمانی مناسب فراهم می آورد. زير حوزه آبخيز وسيع و منطقه جنگلی پر باران بالادست اين تنگ، موجب فراوانی آب شيرين و گوارای تنگ بوان شده است، به طوری كه در طول سال (به ويژه در فصل بهار) از روی اغلب ديواره های صخره ای تنگ، آبشارهای زيبا سرازير می شوند. اين منطقه پر آب، از زمان های قديم محل ييلاقی طوايفی از عشاير ممسنی بوده كه به باغ داری و دام داری می پرداخته اند. درختان گردوی تنومند باغ های اين منطقه، عمری طولانی دارند. بعضی از اين درختان تا شعاع 10-15 متری از ورود نور آفتاب به زير درختان جلوگيری می كنند. اختلاف درجه حرارت اين تنگه با نورآباد در روزهای گرم تابستان، گاه به بيش از ده درجه سانتی گراد می رسد. منطقه نور آباد ممسنی از مناطق گرمسير محسوب می شود و ميانگين درجه حرارت آن در تابستان در حدود 30 درجه سانتی گراد بالای صفر است. با اين وجود تنگ بوان با دمای حدود 20 درجه سانتی گراد از توانمندی گردشگاهی قابل توجه در جذب گردشگران برخوردار است. از ديگر مزايای اين تنگ، راه ارتباطی آسفالته آن است.

» تنگه لای تاريک استهبان
 

در جنوب باختری شهرستان استهبان دره ای به نام لای تاريک وجود دارد كه با برخورداری از پوشش جنگلی و چشمه سارهای متعدد جزو مناطق گردشگاهی استان محسوب می شود. اين مكان در طول سال، پذيرای علاقمندان به ورزش های كوهستانی و دوستداران جلوه های طبيعی است.

» تنگ استهبان
 

دره خرم تنگ استهبان در شهرستان استهبان واقع شده و همراه با پوشش جنگلی و چشم اندازهای بسيار زيبا قابليت گردشگاهی مناسبی را ايجاد کرده است. اين مكان در ايام تعطيلات پذيرای مهمانان بسياری از شهرستان های شيراز، داراب و فيروزآباد است.

» تنگ ايج استهبان
 

در دو كيلومتری روستای ايج، در پايين دست آثار باستانی، تنگ مصفای ايج (قلعه ايج) قرار دارد كه مسجد سنگی جالبی نيز دارد. تركيب جاذبه های طبيعی از قبيل چشمه، هوای لطيف كوهستانی و درخت زار در گردشگاه ممتاز ايج آن را به چشم اندازی خيره كننده تبديل كرده است.

» كوه ختابان بوانات
 

اين کوه در 6 كيلومتری جنوب و جنوب باختری بوانات قرار گرفته و 3362 متر ارتفاع دارد. اين کوه در دو قسمت ختابان خاوری و ختابان باختری قرار دارد و رودخانه های سرميدان و بوانات از اين کوه سرچشمه می گيرند.

» كوه قلات بوانات
 

اين کوه در در 15 كيلومتری شمال باختری سوريان قرار دارد و ارتفاع آن 2550 متر می باشد. اين کوه به صورت رشته باريک و طويلی از شمال باختری به جنوب خاوری کشيده شده و دره بوانات را از حوضه آبريز کوير ابرکوه جدا می سازد.

» كوه قند يله بوانات
 

اين کوه در 2 كيلومتری خاور سوريان قرار گرفته و دره ها و گردنه های معروفی در اين كوه وجود دارد. کوه قنديله 2350 متر ارتفاع دارد و از طرف باختر به رشته کوه قلات متصل است.

» دره درون (دهنه ميدان) بوانات
 

اين دره در 5 كيلومتری جنوب دهنه يزدی در 2 كيلومتری شمال گردنه ميدان واقع است.

» غار کان گوهر بوانات
 

در 5 كيلومتری جنوب سوريان غار بزرگ و زيبای كان گوهر قرار گرفته اين غار يكی از بزرگ ترين و جالب ترين غارهای ايران به شمار می رود.

» گردشگاه چله ‌گاه سپیدان
 

اين گردشگاه در 10 كيلومتری شهرستان سپيدان واقع شده و هم اكنون شهرداری سپيدان به طور موقت طرح کمپينگ آن را به اجرا درآورده است. اين گردشگاه در فصل‌های بهار و تابستان پذيرای انبوهی از مردم است. روستای چله ‌گاه كه از توابع شهرستان سپيدان است، بر سر راه مارگون واقع شده و تا سپيدان 25 كيلومتر فاصله دارد. اين منطقه در فصل زمستان مكان مناسبی برای علاقه ‌مندان به ورزش‌های كوهستانی است.
 

» گردشگاه و پيست اسكی سپيدان
 

تنها پيست اسکی جنوب ايران در فاصله 5 کيلومتری شهر اردکان در حاشيه جاده آسفالته اردکان – کمهر واقع است. ريزش زياد برف در زمستان که گاه ارتفاع آن به 3 متر می رسد موجب ساخته شدن دو پيست اسکی به نام های شکرک و سه چاه است که امکاناتی از قبيل بالابر و وسايل لازم و ديگر امکانات مراجعين در اين منطقه فراهم شده است. اين پيست كه در شهرستان سپيدان واقع شده يكی از ارزشمندترين نقاط مناسب ورزش های كوهستانی است.
 

» گردشگاه تنگ تيز آب
 

تنگ تيزآب در فاصله 20 كيلومتری شمال باختر سپيدان واقع شده و گذرگاه يكی از شعبه‌های رودخانه بشار است كه از كوه‌های سپيدان و ياسوج سرچشمه می گيرد. اين رودخانه دايمی آبی شيرين دارد و مورد استفاده شرب و كشاورزی است. گونه‌های مختلف ماهيان بومی نيز در آن ديده می شوند. تنگ تيزآب از پوشش جنگلی مناسب برخوردار است و درختان آن را بيشتر بنه، بادام، بلوط و بيد تشكيل می ‌دهند. تنوع گونه‌های درختی و عبور يک رودخانه دايمی از جمله ويژگی ‌های اين منطقه‌اند. تنگ تيزآب تابستان‌های خنک و خوش آب و هوا و زمستان‌های سرد دارد. اين منطقه با آن كه امكانات گردشگاهی مناسب ندارد، در فصل تابستان مورد استفاده بسياری از بازديدكنندگان كه از راه‌های دور و نزديک به اين منطقه مسافرت می ‌كنند قرار می ‌گيرد. طبيعت كوهپايه‌ای توأم با پوشش جنگلی و رودخانه دايمی، منظره‌ای زيبا را در دل تنگ تيزاب به وجود آورده و جاذبه‌های اين گردشگاه را فزونی بخشيده است. مدخل تنگ تيزآب در مجاورت جاده آسفالته سپيدان- ياسوج قرار دارد. فاصله شيراز تا اين محل در حدود 90 كيلومتر است. راه كوهستانی ممسنی ـ سپيدان از كنار اين تنگه عبور می ‌كند. هم اكنون در فصل‌های مساعد به ويژه در بهار، در مدخل ورودی اين تنگ چادرهايی برای اقامت بازديد كنندگان نصب شده است كه مورد استفاده قرار می ‌گيرد.
 

» تنگ غوره دان سپیدان
 

در فاصله 20 کيلومتری شهر بيضاء چشمه ای پر آب و درختان زياد تفرجگاهی سرسبز به نام تنگ غوره دان را تشکيل داده است. در اين منطقه امکانات اوليه برای گردشگران فراهم آمده است.

» تنگ بغديان سپیدان
 

در فاصله 30 کيلومتری شهر اردکان بعد از روستای ريگون تفرجگاهی سرسبز با چشمه ای زلال است. دسترسی به اين تنگ با خودرو ممکن نيست و 5 کيلومتر از جاده منتهی به آن را پياده بايد طی کرد.
 

» تنگ خرقه فیروزآباد
 

تنگ خرقه دره ای سرسبز و خرم در شهرستان فيروزآباد است كه پوشش جنگلی زيبا، چشمه سارهای فراوان و باغ های پربار دارد. اين تنگ يكی از گردشگاه های ديدنی استان فارس است که وجود بقعه امام زاده خرقه جنبه زيارتگاهی به آن بخشيده است هم چنين وجود قلعه باستانی خرقه در اين محل به نوبه خود در جذب ايرانگردان علاقه مند به آثار تاريخی بسيار موثر بوده است.

» تنگ چوگان کازرون
 

خرابه های شهر شاپور در مكانی به نام «تنگ چوگان» در چند كيلومتری شهر كازرون قرار گرفته است. از تنگ چوگان رودخانه ای می گذرد و روی ديواره كوه در دو طرف رودخانه نقش هايی حجاری شده كه دامنه آن رو به شمال است. مجموعه نقش های تنگ چوگان دارای شش دسته نقش گوناگون هستند. سه نقش از شش نقش برجسته را صحنه پيروزی شاپور اول بر والرين، امپراتور روم تشكيل می دهند. اندازه اين نقش ها متفاوت هستند و در يكی از آن ها كه بزرگ ترين صحنه اين پيروزی را نشان می دهد، زير پای اسب شاپور پيكری بر زمين افتاده است كه بيانگر شكست دشمن می باشد. سه نقش ديگر اين تنگ عبارتند از:
نقش برجسته بهرام دوم كه صحنه پيروزی بهرام دوم (293-277 ميلادی) را بر باديه نشينان باختر نشان می دهد.
نقش برجسته ای كه مراسم اعطای سلطنت از سوی اهورامزدا به بهرام اول را نشان می دهد.
نقش برجسته ای كه پيروزی شاپور اول ذوالاكتاف را بر دشمنان نشان می دهد.

» غار تنگ چوگان کازرون
 

غار تنگ چوگان يکی ديگر از زيبايی های شهرستان داراب است که همواره پذيرای طبيعت دوستان می باشد. در درون اين غار که در تنگ چوگان قرار گرفته، مجسمه عظيم شاپور اول آن حجاری شده است. ارتفاع اين مجسمه در حدود هفت متر و پهنای شانه های آن نزديک به دو متر می باشد. به احتمال نزديک به يقين، علاوه بر مجسمه سترگ شاپوراول، آرامگاه ابدی اوهم در اين غاراست.