باباكوهي را می شناسید؟

ابن باکویه مشهور به باباکوهی، (زادهٔ حدود سال ۳۳۷ هجری در شیراز – درگذشتهٔ ۴۴۲ هجری) از شاعران ایرانی است.نام او علی، کنیه‌اش ابوعبدالله، لقبش بابا و تخلصش کوهی بود.وی در جوانی به کسب علوم پرداخت و اغلب مشایخ نامی آن روزگار را ملاقات کرد و هنگامی که شیخ ابوسعید ابوالخیر عارف مشهور به نیشابور رفت.

باباکوهی : زادروز     ۳۳۷     هجری – شیراز – درگذشت     ۴۴۲     هجری (۱۰۵سالگی    )
 
آرامگاه پیر     سبز، شیراز
 
ملیت
 ایرانی
 
لقب
 علی ابوعبدالله، ابن باکویه
 
گفتاورد
 از بد و نیک و، نیک و بد بگذر
بکن از عقل و نفس خویش حذر
مردم چشم و     دیدهٔ دل شو
تا ببینی نگار را به نظر

ابن باکویه مشهور به باباکوهی، (زادهٔ حدود سال ۳۳۷ هجری در شیراز – درگذشتهٔ ۴۴۲ هجری) از شاعران ایرانی است.

نام او علی، کنیه‌اش ابوعبدالله، لقبش بابا و تخلصش کوهی بود.

پیشینه

وی در جوانی به کسب علوم پرداخت و اغلب مشایخ نامی آن روزگار را ملاقات کرد و هنگامی که شیخ ابوسعید ابوالخیر عارف مشهور به نیشابور رفت ابن باکویه به جای شیخ عبدالرحمن سلمی در خانقاه معروف آن شهر به ارشاد مشغول بود، بین او و شیخ ابوسعید مباحثات مختلف عرفانی درگرفت و ابوسعید به سؤالات وی پاسخ داد. همچنین در نهاوند میان ابن باکویه و شیخ ابوالعباس جانشین شیخ کبیر ابوعبدالله خفیف شیرازی عارف نامدار در باب تصوف و طریقت مناقشات زیاد روی داد و آن شیخ به وفور فضل و کمال و وسعت اطلاعات ابن باکویه اعراف کرده‌است.

جامی شاعر بزرگ قرن نهم در کتاب نفحات الانس می‌نویسد، خواجه عبدالله انصاری از ابن باکویه چندین بار به تجلیل یاد کرده و به انتخاب خود ۳۰ هزار حدیث و ۳۰ هزار حکایت از او نقل کرده‌است و مخصوصاً بارها گفته که ابن باکویه ملک بوده‌است و از همه علوم با نصیب و حتی او را بزرگ‌ترین شیخ عصر خود دانسته و از این که نسبت به خواجه بیش از دیگران توجه داشته تفاخر کرده‌است.

عبدالله باکویه پس از سال‌ها مسافرت و جهانگردی دوباره به شیراز برگشت و چند سالی را دور از مردم و هیاهوی شهر در غار کوه شمالی شیراز که آن را صبوی می‌گفتند عزلت گزید و به عبادت پرداخت و در سال ۴۴۲ پس از عمری ۱۰۵ ساله درگذشت و مریدان وی را در خانقاهش که امروز آرامگاه اوست دفن کردند.

شک در شاعری او

بنا بر نظری: باباکوهی شاعر نبوده و هرگز شعری نگفته و دیوانی که به او نسبت داده‌اند متعلق به صوفی دیگری است که ظاهراً در قرن نهم و دهم هجری می‌زیسته و گاهی کوهی و زمانی انسان تخلص می‌کرده و نباید او را به ابن باکویه که از مشایخ بزرگ قرن پنجم بوده‌است اشتباه کرد زیرا علاوه بر این که اشعار دیوان باباکوهی از حیث سبک و انشاء مناسب با آثار شاعران قرن نهم ودهم است بعضی مضامین و حتی پاره‌ای از غزلیات حافظ را اقتباس و استقبال کرده‌است.

شاید این کوهی شاعر، روزگاری بر سر مزار ابن باکویه به عزلت و گوشه نشینی پرداخته و در همانجا مرده و مدفون شده و دیوانش هم به عنوان دیوان باباکوهی منتشر گردیده‌است. مطابق استقصای مرحوم علامه قزوینی، قدیمی‌ترین نسخه این دیوان در سال ۱۰۸۸ یعنی بیش از ۶۵۰ سال بعد از ابن باکویه نوشته شده و فعلاً در موزه بریتانیا است. اولین مرتبه مرحوم رضاقلی خان هدایت در ریاض العارفین که در سال ۱۲۶۰ تألیف شده ذکری از باباکوهی شاعر کرده وگرنه تذکره‌نویسان پیشین هیچ‌کدام نه از او یاد کرده‌اند و نه ابن باکویه را صاحب قریحه شاعری می‌دانسته‌اند. به هر حال باباکوهی شاعر صوفی غیر از ابن باکویه‌است و عبدالله محمدبن باکویه یا باباکوهی که مردم شیراز او را از قرن پنجم می‌شناسند وعرفا او را از اولیاء و مردان بزرگ می‌دانند آن پیر مرادی است که در سال ۴۴۰ برفراز کوه صبوی شیراز درگذشته است. سعدی در باب پنجم بوستان در ضمن اشعاری اشاره به باباکوهی (باکویه) کرده که مرحوم علامه قزوینی در حاشیه شدالازار آن را بصورت زیر نقل کرده‌است:

ندانی که بابای کوهی چه گفت
  به مردی که ناموس را شب نخفت
 
برو جان بابا در اخلاص پیچ
  که نتوانی از خلق بربست هیچ
 
کسانی که فعلت پسندیده اند
  هنوز از تو نقش برون دیده اند
 
چه قدر آورد بنده حور دیس
  که زیر قبا دارد اندام پیس
 
نشاید به دستان شدن در بهشت
  که بازت رود چادر از     روی
 

منابع

دیوان شیخ علی مشهور به باباکوهی، شیراز: کتابفروشی معرفت، چاپ سوم با تصحیح کامل، ۱۳۵۳ خورشیدی.