برنامه دو روزه بازدید از سایت گوزن زرد-دشت برم94,01,12 و 94,01,13

گزارش صعود به ارتفاعات میان کتل و بازدید از سایت گوزن زرد ایرانی

 

معرفی مناطق:

در ارتفاعات جنوبی رشته کوه‌های زاگرس (که به نام زاگرس فارس معروف است) و در 90 کیلومتری غرب شیراز در مسیر جاده جدید کازرون ـ شیراز  (30 کیلومتری شرق کازرون) در بخش کوهمره در دهستان دشت برم و در کنار روستایی به نام برم، منطقه‌ای به نام دشت برم قرار گرفته است (به مختصات 555397/29 درجه شمالی و 887943/51 درجه شرقی).. این دشت در حد فاصل تالاب ارژن و پریشان به وسعت تقریبی ۶۰۰۰ هکتار به عنوان محدوده امن منطقه حفاظت شده ارژن و پریشان انتخاب شده است.

 دشت برم بزرگ‌ترین دشت بلوط ایران است و یکی از بخش‌های متراکم جنگل‌های بلوط زاگرس را در خود جای داده و ارتفاع متوسط آن از 1500 متر تا 2400 متر می‌باشد. این منطقه دارای پوشش گیاهی و جانوری قابل ملاحظه‌ای است و علاوه بر بلوط، گونه‌های جنگلی دیگری همچون بادام کوهی، کیالک، بنه و ارژن را شامل می‌شود. همچنین این دشت در فصل بهار و به خصوص اردیبهشت ماه، مملو از گل‌های وحشی شقایق شده و در این زمان به بهشتی زیبا تبدیل می‌شود. بیشتر ساکنان منطقه کشاورز و باغدار بوده و عشایر نیز در منطقه به دامداری مشغولند.

این منطقه، نقش مهمی در تلطیف و اعتدال هوای مناطق جنوبی کشور داشته و به عنوان یک منطقه حفاظت شده و منطقه زیست کره به شمار می‌رود. یکی از دلایل اصلی که لزوم حفاظت از دشت برم را افزایش می‌دهد، قرارگیری بخش گسترده‌ای از این منطقه در ذخیره‌گاه زیست‌کره ارژن و پریشان و تأثیرگذاری مستقیم جنگل‌های دشت برم بر تالاب‌های ارژن و پریشان است به نحوی که از بین رفتن جنگل دشت برم، موجب افزایش بیش از پیش مشکلات در این تالاب‌های بین‌المللی می‌شود.

قله چاه برفی با ۲۹۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا از بلندترین ارتفاعات منطقه حفاظت شده ارژن و پریشان بوده و درختان سرو کوهی در آن به صورت پراکنده، روییده‌اند. کمی پایین‌تر از قله، جنگل بلوط شروع شده و بخش عمده منطقه را پوشانده است.

حدود 105 هکتار از محدوده امن منطقه حفاظت شده ارژن و پریشان جهت طرح احیاء و تکثیر گوزن زرد ایرانی در نظر گرفته و محصور شده است. در پاییز سال ۱۳۷۲، هفده راس از گوزن‌های زرد پناهگاه حیات وحش دشت ناز ساری به این منطقه (میان کتل) منتقل شدند و در محوطه مذکور رها سازی شدند. در این منطقه علاوه بر گوزن‌های زرد ایرانی، جاندارانی همچون پلنگ، خرس، قوچ، آهو، سنجاب و کبک نیز دیده می‌شوند. در قدیم شیر ایرانی نیز در این منطقه زندگی می‌کرده است. طبق سرشماری سال ۱۳۸۹ تعداد گوزن‌ها تا ۷۵ راس افزایش یافته بود؛ اما به دلیل عدم تطابق تعداد گوزن‌ها با وسعت منطقه محصور شده در میان کتل، کهولت سن برخی گوزن‌ها و … ؛ جمعیت این گونه در میان کتل تا حد زیادی کاهش یافت. خوشبختانه جهت تامین فضای زیستی مناسب، سایت میان کتل توسعه یافت و اکنون وسعت آن به ۳۰۰ هکتار افزایش یافته است که این افزایش به همراه مراقبت‌های محیط بانان منجر به احیاء مجدد این گونه ارزشمند گوزن زرد ایرانی شده است. اولین گوساله گوزن زرد ایرانی در چهارم اردیبهشت ۱۳۹۲ دراین سایت متولد شد.

از روستای دشت برم با حرکت به سوی “کُتل پیرزن” و پیمایش مسافتی حدود 5 کیلومتر به بقایای کاروانسرای زیبایی می‌رسیم که به نام کاروانسرای میان کتل شناخته می‌شود. کاروانسرای میان کتل (دشت برم) که به کاروانسرای شاه عباسی هم معروف است، تنها کاروانسرای سنگی ایران در این دشت است که در ارتفاعات مشرف بر دشت برم در منطقه حفاظت شده و در مسیر جاده قدیم (قدیم ِ قدیم) کازرون به شیراز واقع گردیده است. قدمت آن علی الظاهر به دوران صفویه بر می‌گردد. در زمان نادرشاه افشار به علت رونق بندر بوشهر به عنوان یک بندر نظامی، این کاروانسرا بسیار مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این کاروانسرا در دوران قاجاریه توسط “مشیر الملک” بازرگان معروف فارس تجدید بنا و مرمت گردیده است. این بنا در زمینی به مساحت تقریبی3500 متر مربع به صورت حیاطی مربع شکل در وسط و اتاق‌ها و حجره‌هایی به هم پیوسته و کاملاً متقارن در اطراف حیاط ساخته شده است. تنها ورودی این بنا که در سمت جنوب غربی و رو به قبله قرار دارد، درِ چوبی بزرگ و زیبایی است که متاسفانه در چند سال اخیر بخش‌هایی از آن شکسته شده است. یک برج نگهبانی درست در مجاورت درِ ورودی و مشرف به دشت دیده می‌شود. در ضلع شمالی و جنوبی، چهار حجره کوچک وجود دارد و در ضلع شرقی و غربی 2 حجره کوچه و 2 حجره بزرگ قرار دارد. ظاهراً در کنار هر اتاق محل‌هایی را نیز برای نگهداری چارپایان در نظر گرفته بوده‌اند اما اصطبل اصلی در بخش جنوبی قرار دارد که توسط دالان وسیعی به درِ ورودی متصل می‌شود. سقف‌ها و نماها، هلالی شکل بوده و از ویژگی بارز این نما، تقارن جالب اتاق‌ها و نورگیرها و حتی سنگ‌های بکار گرفته شده در نمای ساختمان است. آب انبار این بنا در ضلع شمالی آن و از سنگ ساخته شده است. از آنجا که ساختمان بر روی مکان تپه مانند و شیبداری ساخته شده برای محافظت از آن و استحکام بیشتر دور تا دور ساختمان در قسمت بیرونی با ستون‌های محافظ بسیار قوی مستحکم شده است تا از لغزش ساختمان جلوگیری شود. مصالح ساختمان عمدتاً سنگ، گچ و ساروج می‌باشد. در بالای درِ ورودی، سنگبری زیبایی به شکل نوعی خاص از ترنج ایرانی جلوه‌گر است.

در 12 کیلومتری شمال کازرون و در دامنه کوهی از رشته کوه‌های زاگرس به نام “کوه دوان” روستای به همین نام واقع شده است. این روستا که به ماسوله فارس نیز معروف است، از کهن‌ترین دهکده‌های ایران است. حد شمالی منطقه دوان از غرب به شرق، روستاهای نودان، تره‌دان و تنگ چوگان وسطی است. حد غربی آن از شمال به جنوب، روستاهای تنگ چوگان سفلی، حاجی آباد، سلطان آباد، امیر آباد، دریس، جامه بزرگی و شهر کازرون می‌باشد. محدوده جنوبی آن از شرق به غرب از کازرون تا روستای دیکانک می‌باشد. و بالاخره حد شرقی این منطقه از شمال به جنوب روستاهای پاپون، گرگدان، موردک و دیکانک است. این روستا در میان این دو منطقه مختلف آب و هوایی واقع شده است (شمال و شرق، کوهستانی و سرد؛ جنوب و غرب: گرم و خشک). آب و هوای دوان در بهار خنک و خوش آب و هوا؛ در تابستان گرم، در پاییز و زمستان نیز خنک و سرد می‌باشد و به طور کلی از نظر آب و هوایی، معتدل و چهار فصل می‌باشد. بهار بهترین فصل‌ گردشگری این روستا به شمار می‌آید. کشاورزی در دوان عمدتاً به شکل دیمی صورت می‌گیرد.

محصولات آن در دوره‌های پیشتر گندم، جو و گاهی نخود و عدس بوده است. تاکستان‌های انگور و باغات گلابی، انار و انجیر در دوان به وفور موجود است و عمده محصول آن انگور، مویز و کشمش است. در این روستا زیتون کاری نیز انجام شده است و از نکات جالب می‌توان به وجود زیتون سیاه در این روستا اشاره کرد. پوشش گیاهی این منطقه شامل بی مادران، الیه، شود کوهی، ترشک و انواع و اقسام گلهای وحشی است.

روز چهارشنبه 12 فروردین ماه ساعت 7:40 مطابق معمول در میدان معلم (شیراز) جمع شده و با یک دستگاه مینی بوس آماده حرکت به سمت دشت ارژن و منطقه میان کتل شدیم.

ساعت 8:05 همگی سوار بر مینی بوس شده و به رانندگی آقای رنجیر به راه افتادیم و سفر دو روزه خود را آغاز نمودیم.

ساعت 9:55 پس از طی مسیر 55 کیلومتری به دشت ارژن رسیدیم. در آنجا در حدود 10 دقیقه توقف داشتیم.

ساعت 9:05 مجدد با مینی بوس حرکت خود را به سمت کازرون ادامه داده و پس طی نمودن 16 کیلومتر از جاده که تقریباً 15 دقیقه طول کشید، به بالای مسیر رسیدیم که توسط تابلویی، ورود به منطقه حفاظت شده دشت برم را خبر می‌داد.

ساعت 9:20 در نقطه بالایی مسیر جاده توقف کرده و از مینی بوس پیاده شدیم. حدود 20 دقیقه را به گرم کردن، نرمش و انجام حرکات کششی جهت آمادگی برای پیمایش صرف نمودیم. در این مدت مورد تشویق ورزش دوستان و محبت از طرف خودروهای عبوری می‌شدیم.

ساعت 9:40 در سمت راست جاده‌ای خاکی برای دسترسی به دکل‌های مخابراتی موجود در منطقه وجود دارد و ما از همین مسیر حرکت خود را به سمت دکل مخابرات موجود در منطقه آغاز نمودیم.

ساعت 10:15 در حدود 15 دقیقه توقف داشتیم. از مناظر بسیار زیبای منطقه عکس گرفتیم. در سمت چپ حصار (فنس) منطقه حفاظت شده وجود داشت.

ساعت 10:30 مجدد در مسیرِ از پیش تعیین شده از کنار فنس، حرکت خود را ادامه دادیم. در مسیر به دو راهه‌ای رسیدیم که سمت چپ از میان فنس عبور کرده و به سمت سایت امن گوزن زرد پیش می‌رفت. اما گروه در امتداد فنس، مسیر سمت راست را در پیش گرفت.

ساعت 11:05 توقفی کوتاه جهت مشاهده لاله‌های واژگون و گرفتن عکس در ارتفاعات داشتیم.

ساعت 11:25 ادامه حرکت در طول فنس و حدود ساعت 11:40 بارش تگرگ در مسیر آغاز شد که البته مدت آن بسیار کوتاه بود.

ساعت 11:55 توقف در محلی بسیار زیبا جهت استراحت.

ساعت 12:05 شروع حرکت و ادامه مسیر؛ 40 دقیقه بعد (ساعت 12:45) باران شروع به باریدن نمود و هوا را بسیار لطیف نمود.

ساعت 13:10 استراحتی چند دقیقه‌ای در کنار فنس داشتیم. صدای اذان از دور دست به گوش میرسید و فضا را دل انگیزتر کرده بود.

ساعت 13:15 ادامه حرکت و به دنبال آن بارش باران بهاری

ساعت 13:35 به ایستگاه مطالعاتی احیای گوزن زرد ایرانی رسیدیم. در کنار ساختمان محیط بانی استراحت نموده و ناهار خوردیم.

ساعت 16:30 جهت بازدید از منطقه و احیاناً مشاهده گوزن زرد به گشت و گذار پرداختیم.

ساعت 16:50 جهت استراحت و گرفتن عکس توقف نمودیم.

ساعت 17:05 به حرکت خود ادامه دادیم.

ساعت 17:45 استراحت و گرفتن عکس. در دامنه کوه مقابل برخی از دوستان دو راس گوزن مشاهده نمودند که در حال دویدن بودند. 

ساعت 18:00 به سمت سایت بازگشتیم.

ساعت 18:30 به محل سایت رسیدیم. آقایان به جمع آوری هیزم پرداختند.

ساعت 19:00 به دنبال محلی مناسب جهت برپایی کمپ در طبیعت بکر منطقه و خارج از محوطه سایت مشغول جستجو شدیم.

ساعت 20:00 پس از مشخص شدن محل، چادرها برپا شد و کمپ زده شد.

ساعت 20:50 آتش افروخته شد و همگی دور آن حلقه زدیم. میوه، چای و شام صرف شد. اندکی با جهت یابی از روی ستاره‌ها آشنا شدیم.

ساعت 23:00 گروهی از همنوردان با گفتن شب خوش جهت استراحت به داخل چادرها رفتند.

روز دوم:

ساعت 1:30 سایر همنوردانی که دور آتش نشسته بودند نیز به چادرهای خود رفتند.

ساعت 6:00 بیدار باش و احیای آتش. چادرها جمع آوری شد. پس ازگذراندن یک شب سرد، اشعه‌های طلایی خورشید، گرمای شعله‌های آتش و از همه مهم‌تر صفا و صمیمیت افراد گروه جان تازه‌ای به همه داد و روزی نو را با انرژی و شادابی آغاز کردیم.

ساعت 8:00 صرف صبحانه

ساعت 8:30 حرکت به سمت سایت

ساعت 9:35 حرکت از سایت به سمت روستای دشت برم

ساعت 10:00 تنگه زیبایی که محل عبور آب و ایجاد آبشار بود، رسیدیم و آقای سالاری توضیحاتی در خصوص عبور از آن و نحوه زدن کارگاه بیان نمودند.

ساعت 10:35 در ادامه حرکت به کاروانسرا رسیدیم. استراحت کرده و دوستان عکس گرفتند.

ساعت 11:05 ترک کاروانسرا و حرکت به سمت روستا دشت برم

ساعت 11:40 استراحت

ساعت 11:45 ادامه مسیر به سمت روستای دشت برم

ساعت 12:30 به روستای دشت برم رسیدیم و منتظر مینی بوس نشستیم.

ساعت 13:45 سوار بر مینی بوس به سمت کازرون به راه افتادیم.

ساعت 14:10 به شهر سبز کازرون رسیدیم و به سمت روستای دوان مسیر خود را ادامه دادیم. در طول راه به علت مشکل فنی پیش آمده برای مینی بوس، دو بار مجبور به توقف شدیم.

ساعت 14:55 به روستای دوان رسیدیم.

ساعت 15:00 سوار بر وانت‌های از پیش هماهنگ شده گشته و به سمت تُل مُلک حرکت کردیم. مسیر حرکت خاکی، سنگلاخی و دارای شیب زیاد بود. هر منطقه به زبان محلی اسم خاصی داشت. برای مثال تُل پُرسَم، تُل گارلِک، پسِ خانه مِک. باغ‌های پلکانی انگور و انجیر در طول مسیر بسیار تماشایی بودند.

ساعت 15:30 به بالاترین نقطه منطقه (تُل مُلک) رسیدیم و از وانت‌ها پیاده شدیم. چشم انداز بسیار زیبایی از باغ‌ها و مزارع سر سبز چشم را نوازش و روح را به پرواز وا می‌داشت. به نقل قول از یکی از افراد محلی در صورت صاف بودن هوا خلیج فارس و بندر بوشهر از این ارتفاعات قابل رویت هستند. اما به دلیل ابر و غبار ما موفق به دیدن نشدیم. ناهار خورده و استراحت نموده و از مناظر زیبا لذت بردیم.

ساعت 17:15 سوار بر وانت‌ها به سمت روستای دوان بازگشتیم.

ساعت 17:55 به روستا رسیدیم.

ساعت 18:00 سوار بر مینی بوس به سمت شیراز حرکت کردیم.

ساعت 19:40 به دشت ارژن رسیدیم.

ساعت 20:20 به ترافیک نسبتاً شدیدی برخوردیم و سرعت حرکت بسیار کم بود. حدود 2 ساعت در ترافیک بودیم (به علت بازگشت مردم از سیزده بدر)

ساعت 22:00 به میدان معلم رسیده و از مینی بوس پیاده شدیم.

بدین ترتیب یکی دیگر از پیمایش‌های گروه به اتمام رسید.

همنوردان این سفر 16 نفر به شرح زیر بودند:

 خانم‌ها: حمیده افتخاری (کمک سرپرست)، حمیده احمدی (امدادگر بانوان)، مژگان باقری، فاطمه فاضل، فاطمه فهندژسعدی، زهرا کریمی، فاطمه کریمی (ناظر بر محیط زیست)، معصومه کریمی (گزارش نویس) و نسرین کشاورز

آقایان: حمیدرضا پرویزی، محسن سعادتی، محسن سالاری (سرپرست؛ سر قدم)، ایمان عباس‌پور (امدادگر آقایان)، دارا فاضل (عکاس)، محمدجواد کیوانی (مالی) و حمیدرضا هنرور (پا قدم)

منابع:

www.makanbin.com/fars/place

fa.wikipedia.org/wiki

www.davanpars.com