كوه قلات شیراز

روستاي قلات :’قلات نام روستایی است که در ۳۶ کیلومتری شمال غرب شیراز و در منطقه‌ای با صفا وکوهپایه‌ای در کنار چشمه‌ای زیبا و در انبوهی از درختان و باغهای سر سبز قرار دارد. مردم این روستا با زندگی نیم سنتی به کشاورزی و دامداری و باغداری و بعضی‌ها به کسب و کار و حرفهٔ گیوه بافی مشغول هستند گویش مردم این روستا که بازماندهٔ فارسی میانه جنوب غربی است.

موقعيت و تاريخچه
روستاي تاريخي قلات از توابع بخش مرکزي شهرستان شيراز است، که با مختصات جغرافيايي 52 درجه و 19 دقيقه طول شرقي و 29 درجه و 48 دقيقه عرض شمالي، در 15 کيلومتري شمال غرب شهر شيراز واقع شده است. ارتفاع روستاي قلات از سطح دريا 2065 متر است. آب و هواي آن در بهار و تابستان معتدل و در زمستان سرد است.
قلات، از جمله روستاهاي تاريخي استان فارس است که قدمتي طولاني دارد. بقاياي بناهاي قديمي که تاريخ برخي از آن‌ها به قرون‌هاي پيش و بعد از اسلام مربوط مي‌شود، تاريخ استقرار انساني در اين ناحيه را به دوران‌هاي گذشته پيوند مي‌زند.

در این روستا بناهایی وجود دارد که قابل ضبط و حفظ می‌باشد از جمله کلیسای روستا است که این کلیسا توسط مسیونرهای مذهبی بین دو جنگ جهانی اول و دوم ایجادشده که دیوار خارجی آن هم در که دیوار خارجی آن هم در شرف تخریب است از آثار به جا مانده دیگر حمامی است که پیرمردان قدیمی معتقدند سعدی در آن استحمام کرده که آن هم در آستانه خراب شدن است ..

كوه هاي روستاي قلات :

کوهی که قلات قدیمی در آن آغوش آن   غنوده و می رود که آخرین نفس ها را بکشد به نام کوه قلات نامیده می شود وحدود 2995   متر از سطح دریا ارتفاع دارد و خود قلات از سطح دریا حدود 2070 متر است. روستای   قلات زمانی از صلابت و اعتبار مهمی برخوردار بوده است روستایی که دربالا دست آن بر   روی کوه قلات قلعه قزل ارسلان سر به آسمان می ساید همان قلعای که سعدی در موردش می   گوید  :
قزل ارسلان قلعای سخت داشت که گردن به الوند بر می فراشت
نه اندیشه از   کس نه حاجت به هیچ چو زلف عروسان رهش پیچ پیچ

كوه دور قلات يا بهتر بگويم منطقه دور قلات از كوههاي جنوبي شهرستان ني ريز مي باشد. موقعيت آن از نظر جغرافيايي در طول ۵۴ درجه و ۱۷ دقيقه و ۳۴ ثانيه و عرض ۲۹ درجه و ۰۷ دقيقه و ۲۴ ثانيه قرار گرفته است و در حدود 2700 متر ارتفاع دارد. اين كوهستان داراي چشمه هايي است كه آبشان بسيار گواراست. البته حتي در سالهاي پر باران آب آنها خيلي زياد نيست كه در حجم زياد جريان داشته باشد. در زمستان اگثراً بارش ها به صورت برف می باشد

در ابتدا شيب اين كوه تند نيست پس از 70 دقيقه پياده روي به پله هاي دارگ مي رسيم. پله هايي كه برای سهولت در حركت روي سنگ كوه تراشيده شده اند، به خاطر وضعيت كوه قسمتهايي هست كه امكان ايجاد راه وجود نداشته است. در این قسمتها با استفاده از  سنگ چین كردن، گودی ها را پر کرده اند و راهي باريك بوجود آورده اند. داستان هايي درباه كوههاي جنوبي ني ريزگفته شده. درباره پله هايي مثل دارگ، آستانه و سه كش و همچنين بركه هاي دارگ، احمدشاه و خواجه محمودی كه در شرايطي سخت بوجود آمده اند، گفته مي شود كه محل عبور لشكريان بوده يا اين مسيرها را راههاي پر رفت و آمدي مي دانند كه مسیر عبور کاروان هایی بوده که ني ريز را به داراب و از آنجا به جنوب كشور متصل مي كرده است. که البته زیاد هم بی راه نمی گویند،چون لوح های گلی که در تخت جمشید بدست آمده نشان می دهد، نی ریز به خاطر دارا بودن معادن آهن در زمان هخامنشیان یکی از مراکز بزرگ اسلحه سازی و شهری آباد بوده و هفتصد کارگاه اسلحه سازی در این شهر وجود داشته است.حدود 20 دقيقه ديگر كه پيش رويم شيب كوه كمتر مي شود . بعد از بركه دارك ا زكوهي بايد سرازير شويم كه به بركه احمد شاه مي رسيم . اين بركه نيز از نظر ساختماني شبيه به بركه دارگ است، البته كمي بزرگتر به نظر مي رسد.قديمي ها  روي تخته سنگ كنار بركه حوضي از سنگ تراشيده اند، برای زماني كه مي خواستند به حيوان هايشان آب بدهند آب بركه را درون آن مي ريختند و حيوانهايشان را سير آب مي كردند. قبلا درِ بركه را با چوب و خار مي پوشاندند تا حيوانات وحشي خودشان را در آب نياندازند. مي گويند گرازها علاقه عجيبي به آبتني دارند. در حال حاضر براي بركه ها درهاي فلزي گذاشته اند كه بعد از استفاده از آب بركه درِ آن را مي بندند كه آب محفوظ بماند. البته روزنه هايي وجود دارد كه پرندگان بتوانند به راحتي آب بخورند.از اين به بعد براي شب ماني است كه پس از طي مسافتي به چشمه اي مي رسيم به نام چشمه دور قلات . اينجا پر است از باغهاي انگور كه قديمي ها كاشته اند، بعد از آن، نسل به نسل چرخيده تا به مالكان امروزي رسيده. بعضي مالكان به خاطر طول راه و سختي رفت و آمد، باغ ها را رها كرده اند. البته هنوز كساني هستند كه رنج راه را به خود مي خرند و  باغ ها را آباد نگه مي دارند.

به خاطر سختي راه نمي شود محصول انگور را به شهر برد. براي سهولت انگورها را در كارخانه هاي شيره پزي كه به صورت سنتي در اينجا بنا كرده اند به شيره تبديل مي كنند و شيره انگور كه حجم و وزن كمتري دارد براي عرضه به بازار حمل مي شود.

در كنار چشمه، درخت سپيدار، گردو و بيدمشك كاشته اند. يك نمونه گل زرد هم هست كه با آن حلوايی خوشمزه به همین اسم(حلوای گل زرد) می پزند. تقریباً به فاصله بیست دقیقه از یکدیگر چهار چشمه وجود دارد،نام چشمه ها، هم نام مالکان آنهاست. مثل  چشمه اکتسابی یا ایماندار. اینجا همه ی باغها دیم است و هیچ باغی دیوار ندارد. بركه نيز از لحاظ ساختمان شبيه به بركه هاي دارگ و احمدشاه است. تنها فرقي كه دارد جويي است كه براي هدايت آب باران،روي سنگهاي اطراف تراشيده شده است.

به اينجا كه مي رسيم از دور حومه شهر ايج از توابع شهرستان استهبان پديدار مي شود. این سفر آنقدر زيبايي دارد كه بار ديگر با اولين پيشنهاد جوابمان مثبت باشد.

پوشش گياهي :

پوشش گياهي اين كوه انجير. بادام كوهي كه در زبان محلي به آن بارشيك مي گويند . آويشن كوهي – كاكوتي، گياه گاوزبان، جاشير