قله دلو و كوه ريچي

کوهمره سرخی منطقه‌ای باستانی در جنوب استان فارس، در شهرستان شیراز   است  . نام کوهمره از دوره صفویه در متون تاریخی به ثبت رسیده و ظاهراً اولین بار در روزنامه ملا جلال منجم   معاصر شاه عباس کبیر به کار رفته است. این نام به منطقه‌ای در جنوب شهر شیراز اطلاق می‌شود که از شرق به فیروزآباد، از غرب به کازرون و از شمال به شیراز محدود است 
 منطقه کوهمره به سه ناحیه تقسیم می‌شود: کوهمره نودان، کوهمره جروق و کوهمره سرخی.

برخی از مهم‌ترین آثار باستانی دوره ساسانی، مانند تنگ شاپور و شهر بیشابور، در جوار منطقه کوهمره سرخی واقع است.

کوهمره سرخی، که امروزه جزو شهرستان شیراز است، سرزمینی است کوهستانی و جنگلی به وسعت حدود سه هزار کیلومتر مربع که آخرین شاخه جنوبی رشته‌کوه‌های زاگرس به شمار می‌رود. بلندترین قله کوهستان کوهمره سرخی کوه دلو است که حدود ۳۲۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

کوهمره سُرخی منطقه‌ای است در میانه سه شهر شیراز، کازرون و فیروزآباد. محل زیست طوایف کوه‌نشین متعددی است که مهم‌ترین آن‌ها «سُرخی» است. (در گویش محلی «سُهری» گفته می‌شود.) ایل سُرخی مشتمل بر شش طایفه است به اسامی ناصرو، بُگی، دهدار، جهین، جبارزار، شکره.

آثاری که در منطقه به دست می‌آید نشان می‌دهد که کوهمره سرخی در عصر مفرغ مرکز تمدن مهمی بوده است. در تقسیمات اداری دوره ساسانی یکی از پنج منطقه عشایرنشین (رم) فارس بود و چون در مرکز فارس قرار داشت و مالیات آن مستقیماً صرف دیوان می‌شد به «رم دیوان» شهرت داشت. پس از اسلام فردی به‌نام حسین بن صالح ریاست منطقه را به دست گرفت و به «رم حسین بن صالح» معروف شد. قبیله «مسعودیان»، که در فارسنامه ابن‌بلخی ذکر شده، همین ایل سُرخی کنونی است. گویش کوهمره از گویش‌های کهن دوره ساسانی است و با گویش لری تفاوت اساسی دارد. بیش‌تر به گویش‌های لارستانی و دشتستانی شبیه است.

کوهمره از مراکز اوّلیه تشیع در ایران است. در زمان آل‌بویه شاهزادگان را برای تربیت نظامی به دست سران این منطقه می‌سپردند. در این زمان مرکز استقرار سُرخی «قلعه سُهری» بود که بقایای بنای عظیم این قلعه تسخیرناپذیر موجود است. در واپسین دوره آل‌بویه ریاست منطقه با فردی به‌نام «آزادمرد بن کوهستان کرد» بود. در زمان سلجوقیان، که سنیان متعصب بودند، سرکوبی بزرگ در کوهمره صورت گرفت. بسیاری از امام‌زاده‌‌هایی که در منطقه وجود دارد قبر عرفای شهید دوره سلجوقی است. در سال‌های اخیر تمامی سنگ قبر این بناها به سرقت رفته است.

کوه دلو در 35 کیلومتری جنوب شیراز واقع است ، یعنی از پلیس راه شیراز- بوشهر تا کوهپایه دلو بیست دقیقه راه است. به‌رغم این، شیرازی‌ها از این کوه شناخت چندان ندارند. در شیراز منطقه سپیدان (اردکان فارس) به عنوان ییلاق شهرت فراوان دارد ولی کمتر کسی کوه دلو را، به‌رغم نزدیکی راه و طبیعت منحصربه‌فرد آن، می‌شناسد. کوه دلو آخرین شاخه جنوبی جبال زاگرس است؛ یعنی جبال زاگرس با این کوه به پایان می‌رسد. کوه دلو با حدود 3200 متر ارتفاع از سطح دریا مرتفع‌ترین قله جنوب شیراز است، حدود 17 هزار هکتار وسعت دارد و سرآغاز منطقه‌ای کوهستانی، به وسعت حدود سه هزار کیلومتر مربع، است که به کوهمره سُرخی شهرت دارد. جبال کوهمره سُرخی سراسر پوشیده از جنگل‌های کهن و انبوه زاگرسی و چشمه و رودخانه است و یکی از شگفتی‌های طبیعت جنوب ایران به‌شمار می‌رود. ظل‌السلطان در کوه دلو به شکار رفته و در خاطرات خود آن را عجیب و کم‌نظیر خوانده است.

پیش‌تر تصوّر می‌شد که نام «دلو» ترکی و از ریشه «دلی» به معنی «دیوانه» است. گمان می‌شد که طوایف ترک این نام را داده‌اند و منظورشان کوه «سرکش» بوده است. آقای ایرج افشار می نویسند که، با توجه به نام‌های مشابه چون «دالاهو» (کرند غرب)، نام «دلو» فارسی است. روستای دارنجان (دارنگان، دارنگون)، در کوهپایه دلو، از کهن‌ترین روستاهای فارس است و قدمت آن به دوره ساسانی می‌رسد. این نام در اصل «دارگان» بوده به معنی مرکز درخت یا باغستان. نام روستای فوق در منابع سده‌های اوّلیه اسلامی مندرج است.

دالاهو طبق مستندات تاریخی نزدیک به یقین دگرگون شده (بالاهوته) یا (بالاهوتا)ی باستانی است که شیلهاک- اینشوشیناک، پادشاه عیلام باستان(حدود1151- 1165 ق.م) از آن یاد می کند. در زبان عیلامی هوته تنها به معنی جا و مکان می باشد.اگر فرض کنیم که بالا در زبان عیلامی باستان به معنی امروزی آن بکار رفته بنابراین بالا + پسوند هوته (بالاهوتا) می تواند به معنی جای بلند یا کوهستان معنی و تعبیر شود،که نامی مناسب و با مسما برای دالاهو بوده است.در این راستا کوهستان شاهو را نیز می توان مکان شاه معنی نمود

كوه ريچي :

منطقه كوهمره سرخي : از جاده دشت ارژن ، قبل از خان زنيان سمت چپ به سمت كارخانه رامك

– بعد از رودخانه قره آغاج تا فيروزآباد كوهمره سرخي نام دارد . در اين منطقه روستايي به نام ريچي وجود دارد ، كه به كوه اين روستا، كوه ريچي گفته مي شود