رشته كوه دنا

شهرستان دنا 63 آبادي دارد كه 51 آبادي در قسمت جنوبي و 12 آبادي در قسمت شمالي آن واقع شده‌اند.
موقعيت جغرافيايي : دنا در بخش شرقي استان كهكيلويه و بويراحمد در جهت شمال غربي ـ جنوب شرقي آن قرار دارد كه از 30 درجه و 52 دقيقه تا 31 درجه و 15 دقيقه عرض شمالي و از 51 درجه و 9 ثانيه تا 51 درجه و 36 دقيقه طول شرقي امتداد يافته است.

 طول خط رأس هوايي آن 80 كيلومتر است كه قله با ارتفاع بيشتر از 4 چهار هزار متر از سطح دريا آن را شكل داده اند. اختلاف ارتفاع پايين‌ترين نقطه‌هاي كوه پايه تا قله‌ها گاه تا 3000 متر مي‌رسد. جبهة جنوبي دنا ، ديواره أي و كوه پايه‌هاي آن پوشيده از جنگل‌هاي بلوط است ( سمت شرقي و شمال شرقي استان كهكيلويه و بويراحمد) و جبهة شمالي آن ، خشك و نيمه خشك است ( جنوب استان اصفهان و شمال غربي استان فارس) براي سهولت مطالعه ، در طرح پژوهش و شناسايي منطقه دنا ، كه توسط محققان N.G.O . كانون پژوهش و شناسايي زاگرس ( كانون سبز فارس ) و به مدت پنج سال انجام شد كوه دنا براساس وضعيت توپوگرافي منطقه وسهولت مبادي صعود به قلل آن به 4 قسمت تقسيم شده كه از جبهة شمال غربي شروع مي‌گردد.

اطلاعات بیشتر:
شهر سی سخت مرکز شهرستان دنا از استان کهگیلویه و بویراحمد است که در فاصله ۳۰ کیلومتری از یاسوج مرکز این استان قرار دارد.
برای رفتن به یاسوج می توان از استان خوزستان از راه بهبهان و از استان فارس از راه شیراز و یا اقلید و از استان چهار محال و بختیاری از راه لردگان و از استان اصفهان از راه سمیرم استفاده کرد.
ارتفاع نقطه شروع در حدود ۲۸۰۰ متر از سطح دریا است

در مسیر صعود یک چشمه به نام «چشمه سیچانی» در ارتفاع ۳۶۶۰ متری قرار دارد.
در ارتفاع ۳۸۱۰ متری یک جان پناه وجود دارد.
ارتفاع قله حوض دال را در نقشه ها ۴۲۵۰ متر نوشته اند ولی GPS ۴۳۲۵ متر نشان می دهد.
در نزدیکی قله مسیر دارای شیب تند و پوشیده از سنگریزه(شن اسکی) است

در چند سال گذشته به‌دليل افزايش جمعيت، سلاح‌هاي غيرمجاز، توسعه‌ي راه‌ها و شكار و صيد بي‌رويه، جمعيت وحش در اين منطقه تا حد زيادي كاهش يافته است.

كوه‌هاي بلند زيباترين، تماشايي‌ترين و باهيبت‌ترين تجلي دستگاه آفرينش به‌شمار مي‌روند؛ كوه دنا و شهرستان دنا به‌دليل ارزش‌هاي متعدد، كوهستاني بودن و وجود عشاير زياد در دامنه‌هاي آن، اهميت ويژه‌اي براي مردم استان و كشور دارد. «سي سخت» در دامنه های دنا در 36 كيلومتري مركز استان مانند نگيني سبز بر دامنه‌ي این رشته كوه است كه آب و هواي بسيار مطبوع و معتدل كوهستاني دارد و در ميان كوه‌هاي سر به فلك كشيده، چشمه‌ها، آبشارها، باغ‌هاي انگور و گردو و سيب دارد.

منطقه حفاظت شده دنا یکی از غنی ترین منابع گیاهان داروئی و غیر داروئی کشور است و منطقه کهگیلویه و دامنه های زیبای دنا سرشار از جاذبه های طبیعی است. هم‌چنين انگور، سيب، گردو و عسل از سوغاتي‌هاي اصلي اين شهرستان به‌شمار مي‌آيند.

شهر باستاني دينار:

شهر باستاني دينار از آثار به‌جا مانده از دوره‌ي ساساني در اين شهرستان است؛ اين شهر باستاني منطقه‌اي بسيار وسيع در زير ديواره‌ي جنوب غربي در بويراحمد سفلي است كه اكنون به‌شكل مخروبه درآمده است و اهالي روستاهاي اطراف آن از ساروج‌ها و سنگ‌هاي آن براي ساختمان استفاده مي‌كنند. از نظر تنوع زيستي، اين شهرستان در نوع خود در كشور و حتا در جهان بي‌نظير است كه از تعداد تيره‌هاي شناسايي‌شده در اين شهرستان حدود 90 تيره از 150 تيره گياهي كشور 360 تيره گياهي جهان هستند؛ اين در حالي است كه كوه دنا به تنهايي حدود 60 درصد تيره‌هاي گياهي كشور و 25 درصد تعداد گل تيره‌هاي گياهي جهان را دارد.

رشته كوه زاگرس:

رشته کوه زاگرس طویل ترین رشته کوه ایران است که از شمال شرق تا جنوب کشور امتداد یافته است واگر ادامه شمالی این رشته کوه در آذربایجان را جزو آن محسوب کنیم طول آن به 1700 کیلومتر خواهد رسید.

رشته کوه زاگرس را میتوان به 3 بخش تقسیم نمود:

1: زاگرس شمالی

2: زاگرس جنوبی

3: زاگرس جنوبی

زاگرس مرکزی در استان های چهار محال و بختیاری ‚کهکیلویه و بویر احمد و بخشهای غربی فارس واقع شده که بلند ترین قلل زاگرس را در خود جای داده است.و از مطرح ترین آنها میتوان اشترانکوه‚ زرد کوه و دنا را نام برد.

رشته كوه دنا :

(دنا ، بهشت كوهنوردان است)

در مورد دنا يه اشتباه عاميانه وجود داره. دنا يه قله نيست بلکه يه رشته کوه است.

رشته كوه دنا كه در شهرستان دنا است، با ارتفاع چهارهزار و 448 متر، 28 قله‌ي شناسايي‌شده با ارتفاع بالاي چهارهزار متر دارد .

این رشته کوه در نزدیکی شهر سی سخت و در استان کهگیلویه و بویراحمد می باشد. برای صعود به این کوه بیشتر از مسیر «گردنه سیچانی» و یا مسیر «بزکش» حرکت می کنند. صعود به قله حوض دال یک برنامه یک روزه است و باید شب پیش از صعود را حتی الامکان در دامنه کوه گذراند (البته در چادر) که بهتر است این محل در یک مسیری که به گردنه بیژن موسوم است باشد. این مسیر یک جاده خاکی است که سی سخت را به منطقه ای به نام ((پادنا)) از توابع سمیرم مرتبط می کند. دیگر نیازی به گفتن نیست که کوه دنا در اینجا مرز استانهای کهگیلویه و بویراحمد و اصفهان است. فکر می کـنم مناسب ترین محل در این مسـیر محلی است به نـام «چشمه میشی». براي رسيدن به حوضه دال بايد از مسير سي‌سخت تا گردنه بيژن از مجراي دره‌سي چاني بگذريم و به جان پناه پي‌دني كه به فاصلة 3 ساعت زير قله قرار دارد برسيم. مسير ديگري نيز كه باز از شهر سي‌سخت شروع مي‌شود در قسمت شمال غربي سي‌سخت به دره بزكش و از آنجا به جان پناه پي‌دني مي‌رسد. از هر دو مسير ( هركدام ) به فاصلة يك روز رفت و برگشت از مبدأ صعود قله را در دسترس قرار مي‌دهند

رشته کوه دنا که مرتفع ترن کوه زاگرس نیز محسوب میشود دارای خطالراسی به طول تقریبا 60 کیلومتر خط هوائی بوده وبین سه استان کهکیلویه و بویراحمد‚ اصفهان و فارس واقع شده است. این رشته کوه زیبا دارای 47 قله بالای 4000 متر میباشد.در یک تقسیم بندی کلی میتوان خطالراس دنا را به 3 بخش شرقی , مرکزی و غربی تقسیم نمود.

1_ جناح غربی:

این جناح حد فاصل قلل کل قدویس به عنوان غربی ترین قله دنا تا لوکوره را شامل میشود. که بکر ترین و دور از دسترس ترین قلل دنا را در خود جای داده است. و تنها چند مسیر محدود برای رسیدن به ارتفاعات این بخش وجود دارد که بیشتر آنها نیز در زمستان غیر قابل استفاده هستند.در مورد صعود زمستانی برخی از قلل بخش غربی اطلاع دقیقی در دست نیست. اما به احتمال بسیار قوی برخی از قلل این بخش از جمله “قلات بزی” “خرسان شرقی ” “خرسان غربی” و”چال وهلی” در زمستان صعود نشده اند.

2_ جناح مرکزی:

این جناح نیز از قله لوکوره (4265 متر) تا گردنه بیژن را شامل شده و بلند ترین ارتفاعات دنا و زاگرس را در خود جای داده است. از بلندترین قلل این بخش میتوان قاش مستان یا بیژن3 (4450 متر)_ مورگل (4440 متر) و حوض دال (4250 متر) را نام برد. از قسمت های دشوار این بخش نیز میتوان کاسه خفر را نام برد.(که به احتمال قوی این بخش نیز در زمستان صعود نشده است.) این بخش از دنا برخلاف بخش غربی هم از شمال و هم از جنوب قابل دسترسی میباشد. مبادی صعود از جنوب شهرستان سی سخت(دنا) و از جنوب روستای خفر و پا دنا میباشند.

در جناح مركزي دنا ، قله مورگل نيز از محور روستاي كرمي در كنار جاده ياسوج ، ميمند مي‌توان در مسير رودخانه كره تا نومون اول رسيد و از مسير تنگ زولدون از ديواره زير قله صعود كرد و ابتداء به قله کل گردل رسيد و سپس به سمت شرق و از روي خط الرأس‌ اصلي حركت نمود و به قله مورگل (دومين قله دنا) به ارتفاع 4425 متر رسيد. از ديگر قله‌هايي كه در جبهة مركزي قرار دارند و از جنوب و از مبدأ سي‌سخت مي‌توان به آنها صعود كرد سي‌چاني و برد آتش هستند كه از دو مسير گردنه بيژن و دره‌سي چاني قابل دسترسي اند كه در مدت يك روز مي توان به آنها صعود كرد.

3_ جناح شرقی:

جناح شرقی از خطالراس دنا از گردنه بیؤن و قله برف کرمو (4111 متر) آغاز شده وتا پازن پیر(4302 متر) یعنی شرقی ترین قله دنا امتداد می یابد. از قلل معروف این بخش می توان کل خرمن(4180 متر) , نول شمالی(4135 متر) و نول جنوبی(4108 متر) را نام برد. مسير مشترك ديگري نيز در تنگ كه‌گل وجود دارد كه به جز قله قلم ، از مسير مجراي تنگ نول ، دسترسي به قله‌هاي كل خرمن ، نول جنوبي ، قاش سرخ ، تاپو ، رمبسه و پازن پير را ممكن مي‌كند. براي صعود به پازن پير كه بلندترين قله جناح شرقي دناست مي‌توان از مسير تنگ كبوتري در جادة‌ ياسوج ـ‌دهستان كاكان نيز گذشت و از مجراي تنگ خرسي از جناح شرقي قله صعود كرد و به قله رسيد. البته مسير اصلي و عمومي صعود به اين قله از مبدأ چشمه آب نهر واقع در جاده ياسوج به كاكان مي باشد.که ابتدا از کوههای چال کلاغ و سپس از گردنه خطير سوخته می گذريم و سپس به منطقه گاودانه در پايه اصلی صعود به کوه دنا می رسيم.

4-جناح جنوبي :

چون جناح جنوبي را در بيشتر قسمت ها ديواره‌هاي عبورناپذير در برگرفته جناح شمالي براي صعود مناسب‌تر است . با اين حال مسير صعود به حوض دال مركزي و قاش مستان در جبهة مركزي دنا از جناح جنوبي نيز ممكن است . در جناح جنوبي دنا براي صعود به قله‌هاي جبهة غربي مي‌توان از مبدأ روستاي دشت رز به قله‌هاي چال و هلي و كل قدويس دسترسي پيدا كرد كه از مجراي تنگ قدويس و تنگ چات و شله بايد گذشت . كه با نظر به صخره أي بودن اين مسير مي‌بايست كه توسط راهنمايان زبده و با وسائل فني كوهنوردي اين صعود را آغاز نمود. همينطور مي‌توان از غربي ترين جبهه از مسير تنگ شنبليدون از ميان دره های ديواره اي صعود كرد كه از زير قسمت‌ شمالي قله كل شوربه دشت ميشک شور به ارتفاع 3885 متر ، مي‌گذرد و با مسيرهاي جناح شمالي كه از تنگ حيدري و استان پدید آورده است. در دامنه های جنوبی قلل برفگیر و مرتفع دنا، شهری به نام سپس از آب ملخ می آيد برخورد كرده و به قلل كل شوربه دشت ميشک شور به ارتفاع و چات سبز و كل پازني و كل قدويس مي‌رسد.

غار و چشمه و رودخانه هاي رشته كوه دنا :

كوه دنا سه غار دنگزلو، نول، غار يخ و چشمه‌هاي زيادي دارد كه از جمله‌ي آن‌ها به چشمه‌ي ميشي، شرنيك و اسپيد به‌عنوان مهم‌ترين چشمه‌هاي آن مي‌توان اشاره كرد. از میان رودخانه‌هایی که از این قله سرچشمه می‌گیرند می‌توان از ریگان، ماربر، میریان، کوه گل، سریس، تیزاب و دزکرد نام برد.

عمده‌ترين مسيرهاي صعود از دنا :

در جناح شمالي قرار دارند كه طولاني‌تر و برف‌گيرترند و رودخانه‌ها و چشمه‌هاي فراوانتري همراه با مراتع و زمينهاي استپي دارند. عمده‌ترين مبدأهاي صعود از روستاي آب ملخ در جبهة شمال غربي ، سپس سيور ، ماندگان در جبهه شمال و در بخش مركزي دنا از ناحيه شمال و از روستاي خفر و در جبهة بخش شرقي ، از روستاي دنگزلو و نقل مي‌توان به قلل دنا رسيد. از آب ملخ در مسير دره اتابكي و مجراي تنگ شلمك مي‌توان به كل قدويس صعود نمود. اين مسير ابتدا با مسيري که از روستای سيور از مجراي تنگ رزك و گردنه رزك مي‌آيد و سپس با مسيري كه از ماندگان از مجراي تنگ رودقر و چشمه اتابكي مي‌آيد در مور طويله ، برخورد كرده و مشتركاً به قله كل قدويس مي‌رسند. ازروستای ماندگان در مجراي تنگ رود قر مي‌توان به تنگ لاي نخود صعود کرد و همه قله‌هاي جبهة شمال غربي را از روي خط‌الرأس فتح كرد. از اين مسير همينطور مي‌توان قله‌هاي جناح غربي ، قلات بزی از مجراي تنگ آب اسپيد و خرسان غربي و شرقي و کل فرهاد را صعود نمود. روستاي خفر ، عمده‌ترين مبدأبرای صعود به قله‌هاي جبهة مركزي دنا و بخصوص قاش مستان يعني بلندترين قله دنا با ارتفاع 4435 متر است. براي رسيدن به قاش مستان ، از روستاي خفر مجراي تنگ پشت دژ از جناح شرقي تل دژ به ارتفاع 2480 به جان پناه مي‌رسيم كه در اينجا با مسير ديگري از خفر كه از كنار آبشار خفر در جناح غربي تل دژ قرار دارد برخورد مي كند و سپس از مجراي تنگ قاش مستان و سپس گردنه قاش مستان در جناح غربي قله ، صعود بر آن ممكن مي‌شود. خفر كه از كنار آبشار خفر در جناح غربي تل دژ قرار دارد برخورد مي كند و سپس از مجراي تنگ قاش مستان و سپس گردنه قاش مستان در جناح غربي قله ، صعود بر آن ممكن مي‌شود. مسير ديگر خفر به سمت قله‌هاي غرب قاش مستان ، از كنار كوه بن شاهي و يال بن شاهي به حوض دال شمالي و از آنجا به كل آب اسپيد و كل آب ارزني سوار مي‌شود. مسير بعدي كه از غرب خفر جدا مي‌شود در مجراي گودبره به تنگ كالادون و گردنه شرقي پوتك و سپس به قله پوتك مي‌رسد. لوكوره ، كل گردن و تل گردن و پازنك و مور گل هم از اين مسير و از طريق دره پی دنی قابل دسترسي هستند. مبدأ عمدة بعدي ، روستاهاي نقل و دنگزلو در جبهه شرقي دنا می باشدکه مسير صعود ، به قله‌هاي نول جنوبي ، نول شمالي نمك ، برف كرمو ، كل دروازه ( كل خرمن ) هست و از مجراي تنگ نول شمالي به سمت جنوب در يك چهارراه مانند در گردنه نول ( با ارتفاع 3750) با مسيري كه از نقل مي‌آيد برخورد كرده و قله‌هاي گفته شده را در دسترس قرار مي‌دهد. از روستاي‌نقل در كنار رودخانه تاپو در يك ‌مسير در روي يال‌گوراب مي‌توان قلل تاپو ، قاش سرخ ، نول‌جنوبي و نول شمالي را فتح نمود. درمسير ديگر از همين روستامي‌توان از مجراي تنگ رمبسه و در جناح‌غربي ديواره رمبسه به قله رمبسه‌رسيد كه مسير در سمت غرب به تاپو و قاش سرخ و نول جنوبي و در سمت شرق به پازن پير مي‌رسد كه بلندترين قله جناح شرقي دنا با ارتفاع 4302 متر است. ينهاعمده‌ترين مسيرهاي‌صعودبه‌قله‌هاي بالاتراز4000 متردناوسرشار از زيبايي و شكوه و شگفتي هستند كه از مسير رودخانه‌ها ، چشمه‌ها و يخچالهايي مي‌گذرد كه در همه سال جاري و زنده‌اند.

حيات وحش رشته كوه دنا:

حيات وحش اين منطقه نيز در گذشته غني بوده و تنوع وحوش در كليه‌ي مناطق دنا كاملا مشهود بوده است.

خرس‌هاي قهوه أي بزرگ ، كبك دري ، عقاب ، كركس ، هما ، پلنگ ، گرگ ، گربه وحشي به ويژه گونه سياه گوش ، سمور ، راسو ، سنجاب ايراني ، شاهين ، بحري ، كبك ، ، سنگ چشم ، كمركوهي ، چكاوك ( انواع كيسه دهان ) ، بز و پازن از گونه‌های مختلف جانوران دنا هستند. كل ، قوچ و ميش نيز در منطقه حفاظت شده دنا در حال ازدياد نسل هستند.

از جمله‌ي درختان جنگلي اين منطقه:

بلوط، ارزن، بادام وحشي، گلابي وحشي، بيد و پوشش علفي و بوته‌يي شامل گون، علف پشمكي، جو وحشي، پياز كوهي و ريحان كوهي.