برنامه صعود به ارتفاعات کوه استخر

“کنام دلیران ایران زمین
گل است و گلاب و سِتَخرِ گُزین”

موقعیت مکانی: استان فارس- شهرستان مرودشت – روستای بنی یکه
تاریخ: ۴ آذرماه ۱۴۰۱
ارتفاع از سطح دریا: ۲۱۳۵ متر
مختصات جغرافیایی:
30°03’34″N  52°43’40″E
وسیله نقلیه : اتوبوس

پوشش گیاهی: درختان پسته کوهی(بنه)، بادام کوهی، ارژن، کی کم، قره آقاج، انجیر
آنتن دهی:خوب

شرح مکان:
سه دژ در شمال سرزمین جاوید پارس در سمت غربی شهرستان مرودشت و در میان دشت منتهی به سد درودزن، بر روی سه کوه جداگانه وجود دارد که در دوران گذشته به آن سه گنبدان گفته می شد.
افراد محلی، کوه میانی که در انتهای شمال غربی دشت مرودشت جای گرفته است را استخر، کوه شرقی در همان دشت مرودشت ولی در شهر رامجِرد را کوه شکسته (قلعه شکسته) و کوه غربی در شهر اَبَرج را اِشکَنَوان(شاداب یا شهرک) می نامند.
صعود به این کوه ها به سبب شکل ظاهری آنها و احاطه شدن به وسیله دیواره های بسیار بلند، سخت می باشد. برای صعود به هر کدام از این سه قلل فقط یک راه وجود دارد و همین امر سبب شده بود تا از این سه کوه استفاده های نظامی شود.
منبع موثقی وجود ندارد که این قلعه ها در ابتدا در کدام دوران ساخته شده اند اما طبق گفته ها قدمت این سه دژ به ۲۵۰۰ سال پیش و دوران هخامنشیان برمیگردد که هر یک کاربری متفاوتی داشتند.
فردوسی نیز در اشعارش از این ۳ دژ نام برده است:
بِسِه گنبدان سِتَخر گُزین
نشستنگه شاه ایران زمین
نامدارترین قلعه سه گنبدان، قلعه استخر است و یکی از دژ های غیر قابل نفوذ و استراتژیک دوران هخامنشیان می باشد.
این کوه در دوره اسلامی نیز اهمیت ویژه ای برای زندانی کردن افراد سیاسی در حکومت های مختلف داشته و بسیاری از شخصیت های مهم از دوران سلجوقیان تا صفویه در این کوه زندانی بوده اند.
نام اثر برگرفته از استخر یا حوض بزرگ آبی است که بر سطح کوه ساخته شده است و آب جمع شده در آن برای افرادی که در آن مکان سکونت داشتند مورد استفاده بوده است.
این استخر دارای اندازه حدود ۲۵ در ۵۳ متر و عمق ۹ متر می باشد که با مصالح سنگ لاشه و ساروج ساخته شده است و در اطراف آن حوضچه و چندین چاه وجود دارد.
در مسیر و ارتفاعات کوه آثار متعددی از جمله پلکان های سنگی و دستکند، دیواره سنگی تراشیده شده از جنس سنگ کوه، جوغن هایی کنده شده بر سطح کوه، اُستودان هایی به اندازه ۲۰ در ۲۰ در اطراف استخر، بقایایی از ساختمان های مسکونی و همچنین تکه سفال های فراوان دارای رنگ های متفاوت و تکه های ظروف چینی وجود دارد.
اما ارزشمندترین و چشم نواز ترین یادگاری که بر روی سطح قلعه نمایان است، میراث طبیعی و درخت سرو کهنسالی می باشد که از دور خودنمایی می کند. درخت سروی به ستبری ۵ متر و بلندای ۱۷ متر به نام “زربین” از خانواده سروها با قدمت ۲۵۰۰ سال.

گزارش برنامه:
طبق برنامه ریزی انجام شده همنوردان راس ساعت ۵ و ۴۵ دقیقه در میدان معلم و چهارراه هوابرد جمع شدند و با یک دستگاه اتوبوس شیراز را به مقصد کوه استخر ترک کردند.
با گذر از مسیر بزرگراه شیراز مرودشت، قبل از شهر استخر وارد جاده مرودشت اقلید شدیم که از کنار نقش رستم می‌گذشت.
در بین راه کوه قلعه شکسته و استخر در میان دشت و مزارع به خوبی قابل مشاهده بود.
با گذر از روستاهای شول، قاسم آباد سارویی و گرم آباد، قبل از روستای بنی یکه وارد جاده خاکی در سمت چپ جاده شدیم که از کنار باغهای انگور می گذشت. در ساعت ۸ و نیم اتوبوس در انتهای جاده و در کنار باغی توقف کرد. همنوردان بعد از گرم کردن کوله ها را برداشته و پیمایش خود را آغاز کردند.
ابتدای ورودی به سطح قلعه از سمت شمال غربی در دامنه کوه آغاز شده و در انتهای ورودی به سطح قلعه به شمال کوه می رسد.
هوای صبحگاه بسیار مطلوب و نیمه ابری بود ابتدای مسیر در دامنه شیب ملایم بود و به تدریج شیب تند تر می شد. خاک کمی نرم بود و بدلیل لغزنده بودن و سنگریزه ها پیمایش را کمی نفس گیر کرده بود.
در ساعت ۹ و نیم در مکانی برای صرف صبحانه نیم ساعت توقف کردیم.
سپس به مسیری وارد شدیم که دارای پاکوب عریضی بود در چند مرحله نیز دست به سنگ های کوتاه و ساده وجود داشت.
آثار به جا مانده از دیوارهای سنگی و ساروج و حفره های دست ساز قابل مشاهده بود همچنین قسمت هایی از مسیر بر روی پلکان های سنگی و دستکَند می‌گذشت که ما را به سمت قله هدایت می‌کرد و جوغَن های کنده شده در سطح کوه وجود داشت که برای جهت یابی از آن استفاده می شد.
حدود ساعت ۱۱ و نیم بود که به انتهای مسیر رسیدیم و درخت زیبا و کهنسال سرو ۲۵۰۰ ساله را مشاهده کردیم.

در کنار آن استخر بزرگ آب نیز قرار داشت که متاسفانه خالی از آب بود. تا چند سال پیش این استخر با آب باران پر می شده اما به دلیل کند و کاوهای غیرمجاز سودجویان، در کف استخر گودالی ایجاد شده بود و باعث تخریب این اثر شده بود.
در گوشه های استخر پایه هایی وجود داشت و نشان از آن بود که در قدیم این استخر مسقف بوده است.
این استخر از سنگ لاشه و ساروج ساخته شده بود که یادآور عظمت و تاریخ کهن این کوه بود.
دیوار شرقی آن در سمت کوه تراش خورده بود. در سمت غرب و شرق حوض دو دالان به زیر کوه دیده می‌شد که به گمان فراوان آب پیرامون را به درون استخر می آوردند. همچنین یک حلقه چاه عمیق در سمت شمال استخر به فاصله یک متر از هم قرار داشت که عمق یکی از چاه ها به صد متر می رسید.
همچنین تکه های سفال های رنگی در سطح کوه مشاهده میشد.
از دیگر زیبایی های قله، تماشای رود مارپیچ کر و همچنین قلعه شکسته در شرق و قلعه شهرک در غرب بود.
بعد از بازدید از آثار تاریخی به جا مانده، برای صرف نهار و استراحت در زیر درخت های بنه توقف کردیم.
ساعت دو نیم بعد از عکس گرفتن آماده فرود شدیم. مسیر برگشت همان مسیر صعود بود.
بعد از دو ساعت پیمایش به کنار اتوبوس رسیده و به اتفاق همگی به سمت شیراز  راه افتادیم . در مسیر برگشت اتوبوس دچار مشکل فنی شد و ناچار به تغییر وسیله نقلیه شدیم. سرانجام در ساعت ۷ و نیم با یک دستگاه میدل باس به شیراز رسیدیم و سفر ما با خوشی و سلامتی به پایان رسید.