كوه پرو

پَرّو ، رشته کوهی در مغرب ایران . رشته کوه پرّو (در بعضی منابع : پراو، پررو، پرآو به معنای پرآب )، جزو رشته کوه زاگرس ، در جهت شمال غربی ـ جنوب شرقی امتداد دارد و قسمت شرقی و شمال شهرستان کرمانشاه و مغرب شهرستان هرسین (در استان کرمانشاه ) را فرا گرفته است . طول آن را حدود 62 کیلومتر و عرض آن را تا 26 کیلومتر ذکر کرده اند.

پرّو از حدود شرقی راه اصلی کرمانشاه ـ سنندج (در حدود 45 کیلومتری شمال غربی شهر کرمانشاه ) تا پیرامون آبادیهای بیستون و سُنقُرآباد (در حدود 36 کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه ) امتداد دارد (جعفری ، ج 1، ص 131). راه اصلی همدان ـ کرمانشاه از جنوب آن می گذرد. رشته کوه پرّو از شمال غربی به رشته کوه شاهو متصل است و کوه بیستون * در انتهای شرقی آن قرار دارد ( دایرة المعارف فارسی ، ذیل «پرّو»؛ رزم آرا، ج 5، ص 68). این رشته کوه دومین رشته کوه منطقة کرمانشاه از مغرب به مشرق و ادامة رشته کوه شاهوست (کریمی ، 1316ش ، ص 26؛ سنندجی ، ص 63).
از مرتفعترین قلّه های آن ، که بعضی از آنها پوشیده از برف و دارای یخچالهای طبیعی است ، می توان شیخ علی خان (ارتفاع : ح 357 ، 3 متر)، شاه ابدالان / اودلان / آبدالان / آودالان (ارتفاع : ح 200 ، 3 متر)، سه کل (ارتفاع : ح 100 ، 3 متر) و سیروله (ارتفاع : ح 000 ، 3 متر) و بیستون در شمال آبادی بیستون را نام برد (کریمی ، 1329ش ، ص 174؛ دایرة المعارف فارسی ، همانجا؛ گلزاری ، ج 1، ص 204؛ سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران ، ج 46، ص 548؛ جعفری ، همانجا؛ معرفت ، ص 380). برخی پرّو را قلّه ای در منطقه دانسته اند که ظاهراً همان قلّة شیخ علی خان است (کریمی ، 1329ش ، ص 174؛ کیهان ، ج 1، ص 25؛ جعفری ، همانجا).
رودهای دینَوَر و گاماسب (جاماسب ) رشته کوه پرّو را در مشرق و جنوب شرقی از کوههای هوجیو و هرسین جدا می کند. رود قره سو (با جهت شمالی ـ جنوبی ) در غرب آن جریان دارد (معرفت ؛ دایرة المعارف فارسی ؛ جعفری ، همانجاها؛ کریمی ، 1329ش ، ص 173ـ174؛ نیز رجوع کنید به اوبن ، ص 338).
رودهای کوچک ارمنی جان ، تنگ سیزده خزان و زردآب از این رشته کوه سرچشمه می گیرند (افشین ، ج 1، ص 390ـ392). از سرابهای آن ، بیستون ، بَرناج و بُخوبَران است (سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 46، ص 547؛ سازمان برنامه و بودجة استان کرمانشاه ، ص 15). به نوشته ای ، کوه پرّو (با چشمه های بسیار در پایکوه ) بر دشت پهناور نزدیکِ محل تلاقی «رود جاماسب » و «آب دینور» مسلط است (کریمی ، 1329ش ، همانجا). نزدیکترین شکارگاههای شهر کرمانشاه در این رشته کوه قرار دارد (معرفت ، ص 381).
غار پرّو که برخی آن را بزرگترین و عمیقترین غار آسیا و سخت ترین غار دنیا ذکر کرده اند، در ارتفاع 150 ، 3متری در قلّة شیخ علی خان (حدود ده کیلومتری شمال شهر کرمانشاه ) قرار دارد. این غار آهکی با عمق 572 متر و درازای 404 ، 1 متر، دارای کانالهای ورودی به عرض 40 و ارتفاع 50 سانتیمتر است ، در داخل غار فضایی به ارتفاع 50 متر و عرض 15 متر با چندین چاه قرار دارد، در کف آن رود کوچکی جاری و در عمیقترین قسمت آن دریاچه ای است که منبع چشمه های بیستون و طاق بستان و چند چشمه دیگر است (افشار سیستانی ، ج 1، ص 100، 111؛ معرفت ، ص 493؛ قس سلطانی ، ص 81 ـ84 که عمق آن را 752 متر ذکر کرده است ). از دیگر غارهای مهم آن آوازا یا چشمه سهراب در دو کیلومتری جادة سنقر ـ کرمانشاه (در دامنة کوه چشمه سهراب )، جوجار در دامنة شمال غربی شاه ابدالان (در شمال رشته کوه پرّو)، پُراو، بیستون (شکارچیان )، دزدان ، و غار خَرَل است (گلزاری ، ج 1، ص 308؛ افشار سیستانی ، ج 1، ص 120، 123، 125، 127؛ معرفت ، ص 492).
از آثار به جا مانده در رشته کوه پرّو و مجاور آن می توان از کتیبة بیستون ، طاق بستان ، تپه قلعه و دخمة در طاق (در آبادی برناج در حدود 44 کیلومتری شمال شرقی شهر کرمانشاه )، مزارهایی در کوه شاه ابدالان و پل آجری شاه عباس نام برد (سنندجی ، ص 64؛ افشار سیستانی ، ج 1، ص 100، 125؛ سازمان جغرافیائی نیروهای مسلح ، ج 46، ص 61ـ62؛ جغرافیای کامل ایران ، ج 1، ص 388). برخی شهرت پرّو را به سبب واقع شدن کتیبة بیستون در دامنة آن دانسته اند (کیهان ، ج 1، ص 25، 48؛ ایران . وزارت کشور. ادارة کل آمار و ثبت احوال ، ج 2، ص 1؛ معرفت ، ص 274).