روز جهانی کوهستان – داریوش اورنگی

با هدف آگاهی در ورد اهمیت کوه ها،سارمان ملل از سال 1382 (2002) زروز پانزدهم  دسامبر را روز جهانی کوهستان اعلام نموده است.

روز جهانی کوهستان

کوه‌ها نه تنها زاینده‌ی آب، بلکه به خاطر شرایط متفاوت اقلیمی که در ترازهای ارتفاعی و در چین و شکن دامنه‌های خود دارند، زادگاه گونه‌های متنوع گیاهی و جانوری نیز هستند. این تنوع زیستی، به همراه گوناگونی سیمای محیط های کوهستانی، پدید‌آورنده‌ی محیط زیست‌هایی غنی با چشم‌اندازهای پرجاذبه است. کوه‌ها، سرزمین قوم‌های گوناگون و بستر تنوع فرهنگی، همچنین از بزرگ ترین و مهم‌ترین تفریحگاه‌های انسانی هستند.

از سال 1382 (2003) سازمان ملل، روز یازدهم دسامبر را روز جهانی کوهستان اعلام کرده است. هدف این بوده که آگاهی در مورد اهمیت کوه‌ها در چرخه‌ی زیست افزایش یابد؛ فرصت‌ها و محدودیت‌ها در توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی منطقه‌های کوهستانی برجسته شود؛ و یک همبستگی پدید آید که موجب ارتقای وضع مردم کوه‌نشین و محیط زیست‌های کوهستانی شود.

سازمان کشاورزی و خواربار ملل متحد (FAO) که هماهنگ‌کننده‌ی روز جهانی کوهستان است، موضوع یا شعار امسالِ این روز را «فرهنگ‌های کوهستانی: نکوداشت گونه‌گونی و بَرکشیدن هویت(1)» اعلام کرده که منظور از آن، ارج نهادن بر هویت و تنوع فرهنگی‌ای است که مردمان کوه‌نشین حامل آن هستند. کوه‌ها میزبان جامعه‌هایی با فرهنگ و سنت‌های دیرین، و مهد غنای باورنکردنی زبان‌ها، محل شکل‌گیری معماری‌های شگفت‌آور، نماد‌هایی برای ادبیات، سینما، موسیقی، سنت‌های شفاهی، و همچنین موضوع چندین جشنواره‌ی فیلم بوده و هستند.

سرچشمه‌ی رودها که رگ‌های زندگانی‌بخش این سرزمین اند، و آبشخور همه‌ی جنبه‌های زیست و فرهنگ در ایران، کوهستان است. همچنین، بخش عمده‌ی زیستگاه‌های حیات وحش و منطقه‌های حفاظت‌شده نیز کوهستانی یا وابسته به کوهستان است. نیازی به دقت و جستجوی بسیار نیست؛ در همین روزهای پاییزی، همه‌ی کشاورزان (این فراهم‌کنندگان خوراک ما) و دیگر کوشندگان آبادانی کشور، و همه‌ی دل‌نگرانان این آب و خاک، چشم به کوه‌ها دارند تا پوش برف را بر آن‌ها ببینند. چرا که این کوه‌ها با بارش‌هایی که نگاه می‌دارند، «مایه‌ی حیاتِ» ما و دیگر زیستمندان را برای روزها و ماه‌های خشک و طولانی سال فراهم و اندوخته می‌کنند.

کوهستان‌‌ها، امروزه نیز همچنان حیات‌بخش سرزمین ایران و در عین حال بستر تنوع فرهنگی در خور توجه کشور هستند: قوم‌هایی با آداب و پوشاک و شیوه‌های معیشت متنوع، زبان‌ها و نیم‌زبان‌های بسیار، موسیقی‌های دل‌انگیز، دست‌بافته‌ها و دیگر صنایع دستی کم‌مانند، و همچنین با تجربه‌های ارزشمند در بهره‌برداری و حفظ منابع طبیعی، در کوه‌ها و کوهپایه‌های ایران می‌زیند.

گروه‌هایی از کوه‌نوردان ایرانی، از سیزده سال پیش به مناسبت روز جهانی کوهستان، همایش‌ها و برنامه‌های دیگر مانند پاک‌سازی کو‌ه‌ها، مشارکت در طرح‌های درخت‌کاری و بذرپاشی، و کار رسانه‌ای با هدف حفاظت از کوه‌ها را اجرا کرده اند. از جمله می‌توان اشاره کرد به انجمن کوه‌نوردان ایران که از ابتدای شکل‌گیری (1378) ضمن پرداختن به امر کوه‌نوردی، حساسیت ویژه‌ای به موضوع حفظ محیط‌های کوهستانی داشته و توانسته است کوه‌نوردان ایرانی را تا حد زیادی حول این مساله هم‌سو کند. با کوشش‌ها و پیگیری‌های اعضای این انجمن، نهادهای مردمی دیگری هم شکل گرفته اند که به شکلی کم و بیش تخصصی، به موضوع‌های دیگر مانند دیده‌بانی کوهستان، یا معرفی کتاب‌ها و مقاله‌های مرتبط با کوه‌نوردی و حفاظت کوهستان (کوه‌نوشته‌ها) می‌پردازند.

دومین دوره‌ی جشنواره‌ی دوسالانه‌ی کوه‌نوشته‌ها، امسال هم مانند دوره‌ی نخست (1393) در روز جهانی کوهستان (21 آذر) برگزار می‌شود. هدفِ این رویداد فرهنگی که با موضوع امسالِ روز جهانی کوهستان نیز تناسب دارد، تشویق کوه‌نوردان به مستندسازی بهتر کارهایشان، ارتقای دانسته‌های لازم برای پیمایش کوه‌ها، و نوشتنِ بیشتر درباره‌ی محیط زیست کوهستان است

برگرفته  از هفته نامه کوه تراورس

 مترجم: داریوش اورنگی