یادمان باشد یک زمین بیشتر نداریم
از روزی که ۲۰ میلیون نفر شهروند آمریکایی در اعتراض به تخریب محیط زیست و بهره برداری بی رویه از منابع طبیعی در یک روز به خیابان ها ریختند و بزرگ ترین تظاهرات مردمی تاریخ جهان و تاریخ محیط زیست را رقم زدند، اکنون ۴۱ سال می گذرد؛ روزی که در سال ۱۹۷۰ به عنوان روز زمین در آمریکا نامگذاری شد.
اما خیلی زود این حرکت خودجوش مردمی در سراسر جهان گسترش یافت و امروز در بیش از ۱۴۰ کشور جهان صدها میلیون نفر از مردم جهان ۲۲ آوریل مصادف با ۲ اردیبهشت ماه را به عنوان روز زمین گرامی می دارند .
نخستین روز زمین چگونه پدید آمد و چرا «روز زمین» نامگذاری شد؟
سناتور آمریکایی به نام گیلورد نلسون، بنیانگذار روز زمین در ۲۲ آوریل ۱۹۷۰ است که بعد از ۸ سال تلاش سرانجام توانست در سال ۱۹۷۰ بزرگ ترین جنبش زیست محیطی جهان را رهبری کند. او در این باره می گوید: سال های سال این موضوع مرا رنج می داد که چرا محیط زیست اساساً جایگاهی در سیاست های این کشور ندارد و سرانجام در ماه نوامبر سال ۱۹۶۲ این ایده در ذهن من شکل گرفت، ایده ای که یک بار برای همیشه مقوله محیط زیست را به صحنه سیاست کشاند.
این ایده با تشویق و ترغیب رئیس جمهور کندی مواجه شد و سپس در قالب یک تور حفاظتی کلی در اذهان عمومی جلوه روشن تری پیدا کرد. سپس به واشینگتن رفتم تا این طرح را با دادستان رابرت کندی در میان بگذارم. پس از آن به دیدن رئیس جمهور رفتم و وی سفر هفت روز ه اش را در قالب یک تور حفاظتی به یازده ایالت در سپتامبر سال ۱۹۶۲ آغاز کرد. اما به هزار و یک دلیل این تور در ارتقای مقوله محیط زیست به سطح یک سوژه سیاسی موفقیت چندانی نیافت ولی بذر ایده ای بود که سرانجام در قالب «روز زمین» به شکوفایی نشست.
سناتور نلسون مذاکرات زیست محیطی خود را با طیف وسیعی از مردم در ۲۵ ایالت آمریکا ادامه داد و در حالی که در سراسر کشور آمریکا آثار تخریب و تباهی محیط زیست ظهور یافته بود همه مردم به آن توجه نشان می دادند به جز سیاستمداران. نلسون هفت سال بعد سرانجام توانست موضوع محیط زیست را در شاهراه اصلی سیاست وارد کند. در سال ۱۹۶۹ دانشگاه های سراسر آمریکا صحنه تظاهرات های ضدجنگ ویتنام بود.
نلسون می گوید: «این حرکت ها منجر به ایجاد یک جرقه ناگهانی در ذهن من شد که چرا ما در جهت سازماندهی حرکتی عظیم بر علیه آنچه بر سر محیط زیست مان می آید، برنمی آییم. از این رو با تزریق علایق زیست محیطی در اذهان عمومی و به یاری انرژی «ضد جنگ» گرد آمده در دانشجویان بالاخره محیط زیست را با فشار به عرصه سیاست وارد کردم. ریسک بزرگی بود ولی به تلاشش می ارزید.»
سناتور گیلورد نلسون با حضور در کنفرانسی که در سپتامبر همان سال در سیاتل برگزار شد اعلام کرد که در بهار سال ۱۹۷۰ تظاهرات گسترده ای درباره موضوع محیط زیست برگزار می شود و از همه مردم برای شرکت در آن دعوت کرد. این خبر از گوشه ای به گوشه دیگر مخابره شد و مردم از اینکه فرصتی پیش آمده تا برای آنچه بر سر رود ها، دریاچه ها و هوایشان آمده اعتراض کنند، مطلع شدند.
پنج ماه پیش از روز زمین در ۳۰ نوامبر ۱۹۶۹ نیویورک تایمز اقدام به چاپ مقاله ای از گلدوین هیل کرد که در آن حوادث و وقایع زیست محیطی ایالات متحده و اهمیت یک روز ملی برای پرداختن به این مقوله مورد بحث و اشاره قرار گرفته بود تا اینکه ۲۲ آوریل فرا رسید.
۲۰ میلیون آمریکایی در سراسر کشور به خیابان ها ریختند و مطالبات خود را از دولت برای جلوگیری از نابودی محیط زیست اعلام داشتند و همین حرکت مردمی باعث شد تا در مدت سه سال بعد قوانین بسیاری برای حمایت از حیات وحش و جلوگیری از تخریب محیط زیست توسط دستگاه های بهره بردار وضع شود و آژانس های حفاظتی متعددی شکل گرفتند. مراسم روز زمین به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت. در ۲۲ آوریل ۱۹۹۰ حدود ۲۰۰ میلیون نفر در ۱۴۱ کشور جهان در برگزاری مراسم این روز مشارکت کردند و در سال ۱۹۹۱ جشن ها و مراسم روزانه «روز زمین» به هفته زمین تبدیل شد و در سال ۲۰۰۰ صد ها میلیون نفر و بیش از ۵۵۰۰ سازمان از پنج قاره جهان این روز را جشن گرفتند.
با گذشت بیش از ۴۱ سال از برگزاری این روز نمادین در جهان اکنون ۸ سال است که روز ۲ اردیبهشت به نام «روز زمین پاک» در ایران نامگذاری شده و متولیان محیط زیست درصدد جذب مردم برای همکاری هر چه بیشتر در زمینه حفظ محیط زیست هستند. اما بحران تخریب محیط زیست تنها مختص ایران نیست و در سراسر کره خاکی به یک معضل بزرگ جهانی تبدیل شده است. افزایش نرخ جمعیت و نیاز به تغییر کاربری اراضی جنگلی و مرتعی به کشاورزی موجب از بین رفتن بسیاری از اکوسیستم ها و زیستگاههای طبیعی و در خطر انقراض قرار گرفتن گونه های گیاهی و جانوری شده است . از سوی دیگر مصرف بی رویه سوخت های فسیلی و انرژی نیز باعث افزایش میزان گازهای گلخانه ای درجو و گرم شدن زمین شده که این امر در دهه اخیر آسیب های زیادی به تنوع زیستی وارد کرده است .
از این رو در روز زمین بسیاری از دوستداران طبیعت سعی می کنند کمتر مصرف کردن و درست مصرف کردن را به دیگران آموزش دهند تا زمین این سیاره گرانقدر که هر گوشه از ان ردپایی از آسیبهای انسانی است ، کمتر مورد تخریب قرار گیرد. شاید بهتر آن باشد که باور کنیم هر روزمان روز زمین است و زمین متعلق به همه ماست که اگر درقبال آن بی مسئولیت باشیم عواقب تخریب محیط زیست به خودمان بر می گردد.
کارگروه برنامه ریزی و تحقیق
احمدی
